آنارشیسم در اسرائیل و فلسطین

آنارشیسم در اسرائیل و فلسطین[1]
یوری گوردن[2]
ترجمه محمدجواد قصابی فرد

آنارشیسم برای حدود یک قرن در فلسطین و سرزمین‌های اشغالی آتش زیر خاکستر بوده است که خود را در سه موج منفصل از یک دیگر نشان داده است: اول موج سوسیالیسم آزادی خواه در کمون‌های اولیه کیبوتص، دوم فعالیت‌های فرهنگی و انتشارات مهاجران یدیش زبان و سوم آنارشیسم اسرائیلی معاصر.

در جامعه فلسطین، تک مضراب‌هایی از طرفداران آنارشیسم به چشم می‌خورد اما هیچ گاه جنبش آنارشیستی منسجم و سازمان یافته‌ای پا به عرصه نگذاشته است؛ در حالی که احزاب و گروه‌های مارکسیستی نظیر جبهه مردمی آزادی فلسطین[3]، جریان سکولار چپ گرا را رهبری می‌کنند.

با این وجود انتفاضه اول(1989-1987)، به عنوان یک خیزش مردمی مشتمل بر امتناع مالیاتی، اعتصابات عمومی، نبرد شهری و تأسیس مکاتب زیرزمینی و پروژه‌های کمک متقابل[4]، مورد توجه گسترده آنارشیست‌ها قرار گرفت. از سال 2000، آنارشیست‌های اسرائیلی و بین المللی کمپین‌های همبستگی را در فلسطین رهبری می‌کنند.

جنبش اولیه کیبوتص، 1926-1910

اندیشه‌های آنارشیستی به طور گسترده در بین موج دوم و سوم یهودیان مهاجر انتشار یافت و در شکل‌گیری کیبوتص‌های اولیه نقش اساسی داشت. 28 کمون نخست بین سال‌های 1910 تا 1914، در پی نزاع کارگری و اعتصابات، همزمان با موج اول مهاجرت‌ها تأسیس شد. بنیانگذرانِ عمدتا جوان و مجرد، این کمون‌ها را بر پایه اصول جمع گرایی[5]، برابری و خودگردانی[6] بنا نهادند و مشتاق یک جامعه آزادِ سوسیالیست از اعراب و یهودیان در فلسطین بودند.

آنارشیسم تأثیر عمده‌ای در داخل حزب کمونارد “هاپوئل هتصئیر” (کارگران جوان) داشت، به طوری که نشریه این حزب شامل مقالاتی از پرودون و کروپوتکین و یا نوشته جات در مورد آن‌ها بود.

آهارون دیوید گوردون(1922-1856)، رهبر معنوی هاپوئل هتصئیر، بسیار به سمت آنارشیسم گرایش داشت. او کارمند جنگلبانی بود و در سن 47 سالگی به عنوان کارگر به فلسطین مهاجرت کرد. وی متأثر از عرفان حسیدی و آثار نیچه و تولستوی، کار دسته جمعی را کلید بازسازی و آزادی معنوی یهودیان، از طریق قوه ابتکار و اتصال مجدد به طبیعت می‌دانست. گوردون به عنوان یک صلح طلب و آنتی میلیتاریست سرسخت، دمی از دولت یهودی بر نیاورد و منادی احترام به دهقانان عرب و همکاری با آنان بود.

ژوزف ترامپلدور(1920-1880)، یک سرباز مهاجر بود که نخستین نیروهای دفاع یهودی را سازماندهی کرد. او تحت تأثیر کروپوتکین و تولستوی قرار گرفت و خود را “آنارشیست کمونیست و صهیونیست” نامید. “گدود هَعَوُدا” (گردان کارگر) با الهام از ترامپلدور به عنوان یک کمون غیر متمرکز شکل گرفت که ذیل آن کارگران ساختمانی به دنبال ایجاد یک کمون عمومی در فلسطین بودند.

گوستاو لندائور اثری مستقیم بر اعضای “هاشومر هتصئیر” (نگهبانان جوان). نگهبانان جوان، جنبشی متشکل از جوانان سوسیالیست-صهیونیست مهاجر بود که فدراسیونی از کیبوتص‌های جدید را در موج سوم مهاجرت‌ها از 1919 به وجود آورد. اعضای این جنبش در فراخوان‌های خود برای استقلال جمعی، روابط مبتنی بر برابری، دموکراسی مستقیم و نوسازی معنوی اشارات صریحی به آنارشیسم کردند.

در اوخر دهه 1920 با سرازیر شدن سرمایه خصوصی به کشور و افزایش کنترل اقتصادی و سیاسی بر کیبوتص‌ها از سوی نهادهای مرکزی یهودی در فلسطین، که تحت سلطه حزب ماپای به رهبری بن گوریون بود، گرایش‌های آنارشیستی رو به ضعف گذاشت.

آنارشیسم ییدیش، 1989-1948

پس از تأسیس رژیم اسرائیل، حلقه‌های آنارشیستی در بین ییدیش زبانان بازمانده از نازیسم که به سرزمین‌های اشغالی مهاجرت کرده بودند شکل گرفت. نخستین حلقه در تل آویو تحت رهبری الیعازار هیرشاژ (1954-1911) قرار داشت که پیشتر نماینده آنارشیسم در میان جوانان حسیدی در ورشو و نویسنده یک کتاب تاریخ آنارشیسم در لهستان بود.

فعالیت‌ها با آمدن آبا گوردین(1964-1887)، نظریه پرداز، منتقد و مترجم پرکار آنارشیست، در سال 1958 اوج گرفت. گوردین یکی از اعضای اصلی فدراسیون آنارشیست‌های موسکو بود که از سال 1925 در نیویورک زندگی می‌کرد. او در نیویورک بین سال‌های 1936 تا 1957 نشریه ادبی-فلسفی با نام “Yiddishe Shriften” را منتشر می‌کرد.

گوردون در اسرائیل، حلقه آنارشیستی “انجمن آزادی خواهان” موسوم به ASHUACH[7] را تأسیس کرد. این انجمن دارای یک سالن اجتماعات بزرگ و یک کتابخانه از آثار کلاسیک آنارشیست به زبان ییدیش، عبری و لهستانی بود. انجمن آزادی خواهان قریب به 150 عضو داشت و صدها نفر در سخنرانی‌هایی که برگزار می‌کرد شرکت می‌کردند. ماهنامه انجمن، به سردبیری گوردون، با نام “مشکلات[8]” به زبان ییدیش و عبری منتشر می‌شد. این نشریه به طور عمده، پروپاگاندای انقلابی را در حمایت از مقالات ادبی و فلسفی تنزل داد و به ویژه علاقمند به ریشه‌های معنوی آنارشیسم و ادبیات کلاسیک یهودی و ییدیش بود. گوردون همچنین به صورت منظم با نشریات برجسته آنارشیستی ییدیش در نیویورک (Freie Arbeiter Stimmë) و بوینس آیرس(Dos Freie Wort) مکاتبه داشت.

پس از درگذشت گوردون، شموئل اباربانل سردبیری “مشکلات” را تا سال 1971بر عهده داشت تا این که ژوزف لودن به سردبیری نشریه رسید، که در این زمان تنها به زبان ییدیش چاپ می‌شد. او نشریه را به یک انتشارات متصل کرد که بیش از 15 عنوان کتاب و جزوه ادبی به زبان ییدیش منتشر کرد. انجمن آزادی خواهان در دهه 1980 با مرگ آنارشیست‌های قدیمی از فعالیت باز ایستاد و صد و شصت و پنجمین شماره “مشکلات”، که در دسامبر 1989 منتشر شد، به آخرین نشریه آنارشیستی ییدیش زبان در جهان تبدیل شد.

آنارشیسم اسرائیلی، 1967 تا کنون

گرایش‌های آنارشیستی در چپ‌های ضد سرمایه داری و ضد نظامی گری اسرائیلی از بدو ظهور آن‌ها، به دنبال اشغال سرزمین فلسطین از سال 1967 و همزمان با موج رادیکالیسم در کشورهای غربی، وجود داشته است. لیبرتارین‌ها در سازمان سوسیالیست اسرائیل(1977-1967) فعال بودند که روزنامه “قطب نما[9]” را منتشر می‌کرد. همچنین آن‌ها با “پلنگ‌های سیاه[10]” اسرائیل، که جنبشی مبارز از نسل دوم یهودیان آفریقای شمالی بود، همکاری داشتند. در طی جنگ 1973 و پس از آن “جبهه سیاه”، که در کمونی در تل آویو مستقر بود، فعالیت می‌کرد که بروشورها و جزوات مختلف، روزنامه ” Liberation News” و کتب کمیک آنتی میلیتاریستی با نام” Freaky” را منتشر می‌کرد. واحدهای رادیکال دانشجویی در تل آویو(6-1975) و اورشلیم(7-1986) فعال بودند.

تظاهرات علیه جنگ اول لبنان با پروپاگاندای توطئه آمیز کمیته بهداشت عمومی[11] مواجه شد و منجر به تأسیس بخش اسرائیل در ” War Resisters International[12]” توسط یشایاهو توماشیک(2004-1939)، آنارشیست صلح طلب اسرائیلی-مجارستانی، شد.

از اواخر دهه 1980، آنارشیسم در مرکز جنبش سیاسی شده‌ی پانک[13] قرار گرفت و در امتناع و فرار از ارتش در طول انتفاضه اول فلسطین نقش محوری داشت. فدراسیون آنارشیست‌های اسرائیل(3-1991) تظاهراتی را علیه خشونت پلیس و همچنین افتتاح نخستین شعبه مک دونالد در اسرائیل به راه انداخت. آن‌ها همچنین کنسرت‌های پرمنفعتی را برگذار کردند و بعدها گروه مبارز حقوق حیوانات را راه اندازی نمودند. گروه‌های عمل مستقیم[14] و پروپاگاندا مانند ” اسراهیل کالکتیو[15]” و “تیپ آنارشیست الجلیل شمالی[16]“، مجلات سیاسی نظیر “این‌ها همه دروغ است[17]” و “جنگ کلمات[18]” را تکثیر و منتشر کردند. “کلاب ساحل چپ تل آویو” تأسیس شد تا فضایی برای نمایش‌ها، و گفتگوهای پانک رادیکال فراهم کند.

این جنبش در اوخر دهه 1990، با گروه ضد سرمایه داری و محیط زیستی “Green Action” و کمپین‌های عمل مستقیم علیه احداث بزرگراه سرتاسری اسرائیل، که موضوعاتی چون آلودگی زیست محیطی، فضاهای باز، حقوق سرزمینی عرب‌ها و تبانی دولت و شرکت‌ها را دربر داشت، به سرعت رشد کرد. آنارشیست‌های اسرائیل با الهام از جنبش‌های بزرگ ضد سرمایه داری در لندن و سیاتل در اواخر 1999، سازماندهی جنبش “پس گرفتن خیابان ها[19]” و غرفه‌های “غذا بمب نیست! [20]“را آغاز کردند و اینفو شاپ[21] “سالون مازال[22]” و “مرکز رسانه‌ای مستقل اسرائیل[23]” را بنیان گذاری کردند.

انتفاضه دوم باعث تجدید قوای اسرائیلی‌های ضد اشغالگری رادیکال و تقویت تلاشها در جهت همبستگی با فلسطینیان شد. شبکه‌ی “تعایش”، اگرچه رسما آنارشیست نبود، اما به طور غیر رسمی برای شکستن محاصره و رساندن مایحتاج به فلسطیان و همچنین دفاع از کشاورزان فلسطینی در برابر شهرک نشینان و سربازان هنگام کشت و بهره برداری از زمین هایشان سازماندهی شد. از تابستان 2001 بسیاری از آنارشیست‌های بین المللی با جنبش بین المللی همبستگی(ISM) وارد فلسطین شدند. آن‌ها فلسطینی‌ها را در اقدامات غیر خشونت آمیزشان برای از بین بردن موانع نظامی ارتش و شکستن منع عبور و مرور همراهی کردند. آن‌ها همچنین به عنوان سپر انسانی و شاهدان زنده در برابر حملات اسرائیل در بهار 2002 خدمت نمودند. جنبش بین اللملی همبستگی با قتل دو تن از داوطلبان آن، راشل کوری[24] و تام هرندال[25]، در نوار غزه و همچنین در پی فعالیت کمپین‌های سرکوبگر اسرائیلی با حمله به دفاتر و ساختمان‌های جنبش و اخراج و جلوگیری از ورود اعضای آن تضعیف شد.

از بهار 2003، آنارشیست‌های اسرائیلی به صورت مستقل شروع به سازماندهی کردند تا با فلسطینی‌ها و آنارشیست‌های بین المللی همراه شوند؛ به ویژه در کمپین‌های ضد ساخت حصار جداسازی اسرائیل در کرانه باختری. آن‌ها با دعوت از کشاورزان از روستای”مسحه” اردوگاهی اعتراضی بر روی زمین‌های آن‌ها، که قرار بود برای ساختن حصار مصادره شود، تشکیل دادند. این اردوگاه چهار ماه ادامه یافت و منجر به تأسیس گروه “آنارشیست‌ها علیه دیوار” شد. آنارشیست‌ها در جنگ دوم لبنان در آگوست 2006 رهبری مخالفان جنگ را به دست گرفتند و همچنان در داخل اسرائیل و کرانه باختری به فعالیت خود ادامه می‌دهند.

پیشنهاد مطالعه

Goncharok, M. (2002) Pepel ashikh kostrov: ocherki istorii evreiškogo anarkhistskogo dvizheniia (idish-anakhizm) (Ashes From Our Fires: A Historical Survey of the Yiddish Anarchist Movement). Jerusalem: Problemen.

Horrox, J. (2008) A Living Revolution: Anarchism in the Kibbutz Movement.Oakland: AKPress.

Massey, D., (Ed.) (2002) It’s All Lies: Leaflets, Underground Press and Posters – The Fusion of Resistance and Creativity in Israel.Tel-Aviv: APICC.

[1] Anarchism, Israel and Palestine
[2] Gordon, Uri
[3] PFLP
[4] mutual aid
[5] collectivism
[6] Self-management
[7] Agudat Shocharei Chofesh
[8] Problemen/Problemot
[9] מצפן/ Matzpen
[10] Israeli Black Panthers
[11] Committee for Public Health
[12] شبکه ای جهانی از گروه های آنتی میلیتاریست و صلح طلب که هدف آن ها دنیایی بدون جنگ است.
[13] جنبش پانک از ادبیات، هنر، موسیقی و پوشش به سیاست بسط یافته است و متضمن نوعی فرهنگ خاص، مبتنی بر مفاهیمی چون فردگرایی، ضد قدرت طلبی، ضد مصرف گرایی، آنارشیسم و اعتراض است.
[14] Direct action
[15] Isra-hell Collective
[16] Anarchist Brigade of the Northern Galilee
[17] It’s All Lies
[18] The War of Words
[19] Reclaim the Streets
[20] Food Not Bombs
[21] اینفوشاپ محلی برای عرضه اندیشه های آنارشیستی در قالب پوستر، بروشور، جزوه و کتاب برای فروش یا امانت است.
[22] סלון מזל/ SalonMazal
[23] Israeli Independent Media Center (Indymedia)
[24] Rachel Corrie
[25] Tom Hurndall