در طول دهه گذشته ، بیت کوین – نه تنها از طرف افراد عادی – بلکه از سوی دولت های سراسر جهان نیز مورد توجه قرار گرفته است. رشد روزافزون ارزش و به‌کارگیری از ارزهای دیجیتال ، نگرانی‌هایی را برای دولتها و سازمان‌های مالی سنتی با خود به همراه داشته است. دلیل اصلی ترس دولتها از ارزهای رمزپایه فقدان نهاد مرکزی است. برای درک بهتر این ترس و نگرانی لازم است کمی در مورد دولتها و ارزهای مرسوم بدانیم.
بیت کوین که از جمله رایج‌ترین ارزهای رمزپایه می‌باشد، ادعا می کند که ” اولین شبکه پرداخت نظیر به نظیر غیرمتمرکز است که توسط خود کاربران بدون هیچ مرجع مرکزی و یا واسطه‌ای قدرت یافته است.”[i]
برخی از دولتها از این می‌هراسند که بیت کوین برای دور زدن مقررات و آیین‌نامه‌های کنترل سرمایه ، انجام پولشویی یا خریدهای غیرقانونی مورد استفاده قرار گیرد. هم‌چنین، سرمایه‌گذاری در این زمینه به دلیل مخاطرات فراوان آن ، ریسک‌پذیری بالایی را احتیاج دارد.
با وجود تمام این دلایل، اما برخی دیگر از کارشناسان نگرانی‌های اساسی‌تری را درباره ظرفیت ارزهای رمزپایه غیرمتمرکز جهت بی‌ثبات کردن یا تضعیف اقتدار و کنترل بانک‌های مرکزی ابراز نموده‌اند.
موقع سرمایه‌گذاری به روی ارزها به چه چیزی اعتماد می‌کنیم؟
فیات اصطلاحی است برای توصیف ارزهای متعارفی که توسط دولتها توزیع و استفاده می‌شوند. ارزهای فیات (اعتباری) به پشتوانه حمایت دولتها دارای ارزش هستند. مدتی است که برای تعداد فزاینده‌ای از مردم، وعده تضمین دولتی نیز معنایی ندارد.
به هر حال، ارزهای فیات (اعتباری) توسط هیچ دارایی مشهودی پشتیبانی نمی‌شوند. به عنوان مثال چنین ارزی را نمی‌توان در ازای یک قطعه طلا یا نقره، یک قوطی لوبیا، یک پاکت سیگار یا هر چیز دیگری که برای فرد ارزشمند است، به دولت بازپس داد. ارزهای فیات (اعتباری) به واسطه باور و اعتماد کامل به اعتبار دولتی که آنها را صادر کرده است پشتیبانی می شوند و نه چیزی بیشتر. به دیگر سخن، اگر طلا، نقره، لوبیا یا سیگار احتیاج دارید باید ارز فیات (اعتباری) خود را با شخص یا نهادی که کالای مورد نظر شما را در اختیار دارد وارد معامله شوید.
چرا کنترل بر بازارهای مالی اهمیت دارد؟
در ساختار اقتصادی رایج، این دولتها هستند که بر ارزهای فیات کنترل و نظارت دارند. آنها تحت عنوان سیاست‌های پولی از بانک‌های مرکزی برای انتشار یا از بین بردن پول‌ها استفاده می‌کنند. هم‌چنین دولتها نحوه نقل و انتقال ارزهای فیات را تعیین می‌کنند و بدین ترتیب قادر می‌شوند تا حرکت ارزها را ردیابی نموده و این که چه کسی از این جابه‌جایی سود می‌برد را تشخیص دهند تا در نتیجه از آن مالیات جمع کنند. از سوی دیگر دولتها با آگاهی از فرایند نقل و انتقال پول‌ها می‌توانند فعالیت‌های مجرمانه را ردگیری نمایند. اما زمانی که نهادهای غیردولتی ارزهای مخصوص خود را ایجاد کنند، تمامی کنترل و اختیاراتی که دولتها در دست دارند، از بین می‌رود.
برجسته‌ترین تأثیرات کنترل ارز در سیاست‌های مالی یک کشور ، فضای کسب و کار و تلاش برای کنترل جرم نمود دارد. هر یک از این مباحث آن قدر گسترده و عمیق هستند که می‌توان از شرح و تفصیل هر یک از آنها یک مجلد به رشته تحریر در آورد اما به هر جهت یک مرور مختصر جهت کسب تصوری کلی از این مفاهیم لازم است.
i. سیاست های مالی
در حالی‌که نقش ارز در احتمال ارتکاب جرم توجه عموم کارشناسان را به خود جلب نموده، پتانسیل اثرگذاری پول در تنظیم سیاست‌های پولی یک کشور به مراتب بسیار بیشتر است. از آنجایی که دولتها به منظور تهییج سرمایه‌گذاری و صرف هزینه ، ایجاد مشاغل یا جلوگیری از تورم و رکود خارج از کنترل ، مقدار پول در گردش در اقتصاد را به صورت عمدی افزایش یا محدود می‌کنند ؛ کنترل ارز یک نگرانی عظیم و یک موضوع فوق العاده پیچیده می‌باشد.
ii. تجارت بیت کوین
کاربران بیت کوین نیازی به سیستم بانکی موجود ندارند. این ارز زمانی در فضای مجازی ایجاد می‌شود که به اصطلاح “استخراج کنندگان” کاربران از قدرت رایانه‌های خود جهت حل الگوریتم‌های پیچیده استفاده کنند و همین امر به معنای تأیید معاملات بیت کوینی می‌باشد. مزد این عمل آنها با ارزهای دیجیتالی پرداخت می‌شود. این پول‌ها به صورت دیجیتالی ذخیره و بین خریداران و فروشندگان بدون نیاز به واسطه منتقل می‌شوند. [ii]
مثال ساده و تقریباً نزدیکی که می‌توان برای فهم این عملیات ذکر نمود، فرایندی است که شرکت‌های هواپیمایی در مقیاسی کوچکتر با نام “عملیات مایل‌ها” به طور مشابه انجام می‌دهند. در “فرایند مایل‌ها” مسافران می‌توانند بلیط هواپیما، اتاق‌های هتل و سایر موارد را با استفاده از مایل‌های هواپیمایی که به نوعی ارز مجازی هستند، خریداری کنند. در واقع مایل‌ها نوعی اعتبار هستند که شرکت‌ها به مشتریان وفادار خود هدیه می‌دهند.
اگر بیت کوین یا هر ارز رمزنگاری شده دیگری به طور گسترده در میان مردم پذیرفته شود، ممکن است کل سیستم بانکی بی ربط و غیرضروری شود. گرچه این اتفاق ممکن است با توجه به رفتار اخیر صنعت بانکداری امر شگفت انگیزی به نظر برسد ، ولی به هر حال هر داستانی دو جنبه دارد.
بدون بانک ، وقتی پول وام‌تان هک شود با چه کسی تماس می‌گیرید؟ چگونه سود پس انداز خود را کسب خواهید کرد؟ در صورت عدم موفقیت در انتقال دارایی یا بروز نقص فنی چه کسی کمک خواهد کرد؟
ضمن آن که بحران مالی سابق به بانکداران اعتبار به مراتب بیشتری از گذشته را داد ؛ اما نکته‌ای در مورد موسسات ناظر بر انتقال به موقع، موثر و مطمئن دارایی و نگهدارنده سوابق مربوط به آنها وجود دارد که باید یادآوری شود و این نکته، مسئلۀ کارمزدهایی است که بانک‌ها بابت ارائه خدمات دریافت می‌کنند. این هزینه‌ها در صنعت بانکی جهانی درآمدها و مشاغل زیادی ایجاد می‌کند.
بدون بانک، آن مشاغل و درآمد مالیاتی که بانک‌ها و حقوق کارمندانشان ایجاد می‌کنند از بین می‌رود. در دنیای مجازی، کسب و کارهای مبتنی بر نقل و انتقال پول نیز از بین می‌رود. اگر همه از بیت کوین استفاده کنند ، هیچ کس به صرافی‌ها و سایر شرکت‌های ارائه دهنده خدمات مبادله ارز احتیاج ندارد.
iii. نکات مربوط به بزهکاری
در خصوص ارتباط پول‌های مجازی و بزهکاری مطالب فراوانی تا کنون توسط پژوهشگران و نویسندگان نوشته شده است. جهت مرور این موضوع به طور خلاصه کافی است به این نکته اشاره کنیم معاملات مالی غیرقابل ردیابی، تخلفات و جرایم را تسهیل می‌کند. قاچاق مواد مخدر، روسپیگری، تروریسم، پولشویی ، فرار مالیاتی و سایر اقدامات غیرقانونی و خرابکارانه همگی از امکان جابجایی پول به روش‌های غیرقابل ردیابی منتفع می‌شوند. به عنوان مثال، مدتی قبل در فضای Dark Web بازار آنلاین داد و ستد دارو با نام “جاده ابریشم” راه‌اندازی شد که توسط اِف‌بی‌آی مصادره شد. بنیان‌گذار این بازار آنلاین، موفقیت خود را به وجود بیت‌کوین نسبت داده بود. [iii]
موافقان بیت‌کوین
در کنار این واقعیت جالب توجه که ارزهای مجازی برای انجام فعالیت‌های قاچاق و نامشروع مورد استفاده قرار می‌گیرند، گروهی از کارشناسان نیز به صورت نظری با جدیت به نفع استفاده از آنها استدلال می‌کنند. بنا به نظر این کارشناسان، دخالت بانک مرکزی در عرضه پول باعث ایجاد رکود اقتصادی، تشدید بیکاری و ایجاد سیستم بانکی جهانی مبتنی بر سودجویی و فساد شده است.
ما باید حقه‌های بازار وام مسکن را که بحران مالی سال 2009 را پی‌ریزی نمود، مورد بازنگری قرار دهیم تا دریابیم چرا مصرف‌کنندگان ناراضی در همه جا از تلاش برنامه‌نویسان ناشناس جهت براندازی سیستمی که هیچ لطفی به آنها نکرده، حمایت می‌کنند. چنین اندیشه‌ها و تفکراتی جدید نیستند.
مکتب اقتصادی اتریش ، یک مکتب تفکری است که در سال 1871 تاسیس شد و اساس پایه تفکری خود را این ایده می‌داند که دستکاری اقتصادی توسط بانک‌های مرکزی سودمند نیست.[iv]
چند نکته فرعی در مورد بیت‌کوین
بهتر است قبل از این که پول خود را به بیت‌کوین تبدیل نمایید چند حقیقت جانبی را در مورد آن در نظر داشته باشید. بیت کوین توسط یک برنامه‌نویس رایانه‌ای ناشناس ایجاد شده است. ( در این مورد اتفاق نظر وجود ندارد و هویت هیچ یک از کسانی که در این باره مطرح شده ، تأیید نشده اند.)
وقتی ارز به صورت دیجیتال درآمد، زین پس چیزی وجود ندارد تا بتوانید لمس کنید یا در دست نگه دارید. مقدار آن به صورت بسیار ناپایداری در نوسان است. ارز دیجیتال توسط برنامه‌نویسان به نحوی ایجاد شده که برای اغلب مردم درک آن بیش از اندازه دشوار است و سبب می شود تا مشارکت کمتری در آن نمایند.
تا کنون چندین شرکت تبدیل‌کننده پول نقد و دلار به بیت کوین توسط هکرها متضرر شده اند. از جمله می‌توان از کمپانی Mt. Gox ، بزرگترین سرویس صرافی تبدیل دلار به بیت کوین نام برد که ظاهراً هکرها با حمله به این شرکت 75/8 میلیون دلار سود خالص بردند. [v]
از آنجا که بیت کوین اغلب در رایانه کاربران ذخیره می‌شود ، طبق یک مقاله تحقیقاتی منتشر شده توسط بانک مرکزی اروپا “کاربران در صورت عدم اجرای تدابیر ضد ویروس و پشتیبان‌گیری مناسب با خطر از دست دادن پول خود روبرو هستند”. [vi]
گذشته از خرابی سخت‌افزار که بسیار محتمل است، کنار گذاشتن یک کامپیوتر قدیمی بدون جابه‌جا نمودن بیت‌کوین، راه ساده‌ای برای از دست دادن ثروت دیجیتال می‌باشد. به طور خلاصه، اگر از بیت‌کوین استفاده می‌کنید، در واقع پول خود را به سیستم پیچیده‌ای امانت می‌دهید که از آن سر در نمی آورید ، افرادی که درباره آنها چیزی نمی‌دانید و محیطی که در آن مراجع قانونی محدودی وجود دارد.
در دنیای مرسوم و سنتی سرمایه‌گذاری، چنین چیزی دلیل موجه و کافی است تا سرمایه‌گذاران از ورود به این بازار پرهیز نمایند. از طرف دیگر، بانک مرکزی اروپا در سال 2018 گزارش داد که بیت‌کوین تنها یکی از بیش از 1600 ارز دیجیتالی است که در حال حاضر در سراسر جهان در گردش است. تا ژوئیه 2021 تقریباً 11000 ارز رمزپایه و 384 صرافخانه رمزارز به وجود آمده است. [vii]
حتی اگر بیت‌کوین نیز در نهایت شکست بخورد یا نقش آن در صحنه جهانی تنزل یابد؛ جایگزین‌های دیگری به وجود خواهند آمد که تفکر جهان درباره ارز را به طور اساسی تغییر می‌دهند.
در پایان این سوال باقی می‌ماند که آینده ارزهای مجازی چه خواهد بود؟ پاسخ ساده است. ارزهای به حیات خود ادامه خواهند داد. زیرا ارز مجازی برای خرید طیف گسترده‌ای از بازی‌های ویدیویی و در برخی از خرده‌فروشی‌های آنلاین استفاده می‌شود. اما به این نکته باید توجه داشت که به خاطر اقدامات نظارتی و تنظیمی دولتهای بزرگی نظیر ایالات متحده، چین و روسیه بعید است به زودی وضعیت رمزارزها تغییر پیدا کند.
[i] Frequently Asked Questions. (بدون تاريخ). بازیابی از Bitcoin: https://bitcoin.org/en/faq#general
[ii] Frequently Asked Questions : Mining. (بدون تاريخ). بازیابی از Bitcoin: https://bitcoin.org/en/faq#mining
[iii] United States Files A Civil Action To Forfeit Cryptocurrency Valued At Over One Billion U.S. Dollars. (2020, November 05). بازیابی از Department of Justice: https://www.justice.gov/usao-ndca/pr/united-states-files-civil-action-forfeit-cryptocurrency-valued-over-one-billion-us
[iv] Why the Austrian School of Economics? (2021, June 12). بازیابی از Austrian Institute of Economics and Social Philosophy: https://austrian-institute.org/en/the-austrian-school-of-economics/
[v] Frequently Asked Questions: Security. (2021, June 12). بازیابی از Bitcoin: https://bitcoin.org/en/faq#security
[vi] European Central Bank. (2012). VIRTUAL CURRENCY SCHEMES. Frankfurt , Germany: October .
[vii] ING Group. (2018). Cryptocurrencies and tokens. European Central Bank.