در پی اتمام محتمل حصار مرزی ایران و پاکستان در سال جاری، این سخن که “مرزبندی مشخص، روابط خوبی را به ارمغان خواهد آورد” برای این دو کشور درحال تحقق است. شیخ رشید احمد، وزیر کشور پاکستان هفته گذشته گفت که تقریباً ۴۰٪ از این پروژه تکمیل شده است و مابقی آن باید تا دسامبر انجام شود. این تحول روابط گاه ناخوشایند این کشورهای همسایه را تا حد زیادی بهبود خواهد بخشید، زیرا آنها گاهی یکدیگر را به حمایت از گروه های [اپوزیسیون] مسلح فراملی متهم می کنند. هر دو کشور اتهامات مطرح شده علیه خود را انکار می کنند. ایران گمان می کند که عربستان سعودی در چنین حملاتی دست دارد همانطور که پاکستان هر گاه قربانی چنین حملاتی می شود همین گمانه زنی را درمورد هند دارد. می توان با امیدواری گفت که حصار مرزی به این ناآرامی ها پایان خواهد بخشید، بنابراین ایران و پاکستان قادر خواهند بود پس از حل این وضعیت امنیتی فراملی، روی موضوعات سازنده تری از منافع مشترک تمرکز کنند.
تغییر ژئوپلیتیک اوراسیای مرکزی در سالهای اخیر به ویژه آخرین سال، فرصت های شگفت انگیزی را برای این دو کشور خلق کرده است تا باهم همکاری تنگاتنگی داشته باشند. مسیر اقتصادی چین و پاکستان (CPEC)، ابرپروژه ابتکار کمربند و جاده چین (BRI)، می تواند از طریق آنچه که به طور غیر رسمی به عنوان چشم انداز +W-CPEC توصیف می شود (حرف “W” به معنای غرب) بطور موثر در آینده از راه ایران به سمت غرب گسترش یابد. مذاکرات گزارش شده چین با ایران برای سرمایه گذاری آنچه که برخی افراد تخمین زده اند ممکن است تا چند صد میلیارد دلار در جمهوری اسلامی باشد، به این معنی که +W-CPEC سناریوی واقع بینانه تری است که ممکن است برخی منتقدان در نگاه اول پنداشته باشند. به هر حال تا زمانی که وضعیت امنیتی فراملی در مناطق بلوچستان هر دو کشور برطرف نشود، هیچ پیشرفتی در این زمینه نمی توان حاصل کرد، لذا حصار مرزی از اهمیت استراتژیک زیادی برخوردار است.
منافع ایران در بهبود روابط با پاکستان از چیزی فراتر از حسن همجواری نشات می گیرد گرچه دستیابی به این هدف مسلماً از مهمترین وظایف استراتژیک جمهوری اسلامیِ امروز است. به موازات محور فوق الذکر در زمینه تعامل منطقه ای ایران، این کشور همچنین در سال های اخیر روابط خود را با ترکیه تقویت کرده است. در واقع پاکستان و ترکیه از متحدان هستند اما به دلیل موقعیت جغرافیایی، در گسترش ارتباط تجاری با یکدیگر دارای مشکلات و سختی هایی هستند. بنابراین بدیهی ترین راه حل برای ایران این است که به عنوان پل ارتباطی بین دو همسایه بزرگ خود از طریق +W-CPEC عمل کند به جای اینکه آنها مجبور باشند به مسیرهای تجاری پیچیده ای مثل تجارت سنگ لاجورد از میان افغانستان، ترکمنستان، دریای خزر و قفقاز جنوبی اتکا کنند. این مسیر می تواند +W-CPEC را تکمیل کند، اما نباید جایگزین آن شود. مجدداً برای اینکه این راه حل عملی شود، ابتدا باید منطقه مرزی ایران و پاکستان تثبیت شود.
در هفته گذشته در کنفرانس چند ملیتی دو روزه در استانبول با موضوع “ترکیه، پاکستان و آسیای میانه: مشارکت برای صلح” یکی از شرکت کنندگان پیشنهاد احیای تجارت مدرن عثمانی – صفوی – مغول را ارائه داد. واضح است که این نوع تجارت بسیار مورد نیاز بوده و همسو با روشهای معاصر است، در درجه اول یکی از تمدنها به عنوان بازیگر به طور فزاینده مستقل در روابط بین الملل ظاهر می شود. ترکیه، ایران و پاکستان هرکدام میراث باشکوه امپراتوری های سابق خود را به اشتراک می گذارند و هیچ دلیلی برای اینکه آنها نباید به دنبال احیای آن به روشی حداکثر صلح آمیز و عملی مطابق با قوانین بین المللی باشند، وجود ندارد. توسعه طلبی منطقه ای بخشی از یک دوره قدیمی است و دیگر هیچ روشی برای گسترش نفوذ در دنیای امروز نیست که در آن دولت های تمدنی مانند ترکیه، ایران و پاکستان بتوانند میراث عثمانی، صفوی و مغول خود را از طریق روابط بین مردم، تجارت و رسانه ها ارتقا دهند.
آینده روابط بین الملل در منطقه قلب اوراسیا به خوبی می تواند جایی باشد که ترکیه، ایران و پاکستان از روند غالب ژئواستراتژیک مانند +W-CPECو تمدن گرایی بهره مند شوند و به عنوان یکی از بانفوذترین متحدان نیمکره شرقی در این قرن ظاهر شوند. به جای اینکه مانند برخی از متحدان علیه هر کسی هدف قرار بگیرند، این مورد (با نام اختصاری TIP که نماینده هر ملت است، مگر اینکه نام بهتری مورد توافق قرار گیرد) بر روی متّفق کردن ابر قاره ها متمرکز خواهد شد، همان کاری که پیشینیان مدنی خود در گذشته در عصر جاده ابریشم قدیمی انجام می دادند. تنها مانع این بینش بلند پروازانه، نگرانی های دائمی امنیتی ناشی از تهدیدهای فراملی است که همچنان منطقه مرزی ایران و پاکستان را آزار می دهد، اما با اتمام محتمل حصار تا پایان سال جاری، این مسئله باید حل شود. قبل از اینکه این اتفاق بیفتد، ترکیه، ایران و پاکستان باید بیشتر هماهنگ شوند تا بلافاصله از این پیشرفت نهایت بهره را ببرند.