موزه معصومیت فلسطین

امروزه برای اکثر مردم جهان، استعمار کلاسیک به برگی از تاریخ گذشته تبدیل شده است. شاید اکثریت جمعیتی که هم اکنون در سراسر جهان زندگی می‌کنند، هیچ تجربه‌ای از استعمار ندارند و اصلا نمی‌توانند تصور کنند که زندگی تحت کنترل کامل یک قدرت خارجی به چه معنا است. به جای آن، موزه‌های استعمار در سراسر جهان گسترش پیدا کرده‌اند، جایی که مردم می‌توانند برای مشاهده بلایایی که استعمار بر سر گذشتگان آنها آورده است به آنجا مراجعه کنند. ما (ظاهراً) در یک جهان پسااستعماری زندگی می‌کنیم و کارکرد اصلی موزه‌های استعمار این است که بازدیدکنندگان را به دوران بی‌رحمانه گذشته بازگردانند و به آنها نگاهی اجمالی از آسیب این نوع حکومت بر جوامع بومی ارائه دهند.

اما چه می‌شد اگر در همین دنیای امروز واقعا‌ً  جایی وجود داشت که استعمار به شکل گذشته و بطور ناجوانمردانه همچنان پایدار بود؟ به نظرتان جامعه جهانی، افکار عمومی و فعالین صلح چه واکنشی نشان می‌دادند؟ رسانه‌های جهانی تا چه حد مظلومیت مردم آن کشور را بازتاب می‌دادند؟ سیاستمداران و سازمان‌های جهانی چه تلاش‌هایی برای پایان‌ دادن به آن انجام می‌دادند؟ واقعیت این است که در کمال غم‌انگیز بودن این مسأله، فلسطین در حال حاضر آیینه تمام نمای استعمار است. شهر به شهر و محله به محله آن به موزه‌ای تبدیل شده است که دیگر نیازی نیست برای درک مظلومیت مردم آن به عکس‌ها و اشیای قدیمی خیره شد، بلکه استعمار عینا‌ً  و بصورت زنده در حال اتفاق افتادن است.[i]

فلسطین به مثابه یک موزه استعمار

در هر موزه‌ای می‌توانید بخش‌های گوناگون را با موضوعات مختلف کاوش کنید. همین امر در مورد فلسطین صادق است. این کشور دارای بخشهای مختلفی است که هر کدام لایه متفاوتی از استعمار را نشان می‌دهند. در کرانه باختری می‌توانید شهرک‌های غیرقانونی رژیم صهیونیستی، زمین‌های مصادره شده ، دیوار حائل و جمعیت تحت کنترل فیزیکی را مشاهده کنید. در غزه می‌توانید زندان فضای بازی را ببینید که دو میلیون فلسطینی بیش از ۱۵ سال است که در محاصره اسرائیل زندگی می‌کنند. اگر بیشتر مشتاق هستید که یک موزه سورئال از استعمار را ببینید، به شهرهای رژیم صهیونیستی سری بزنید و مشاهده کنید که فلسطینی‌هایی که پس از تأسیس رژیم صهیونیستی در فلسطین تاریخی ماندگار شده‌اند با چه وضعیت اسف‌باری زندگی می‌کنند. در آنجا با خانه‌های مسروقه، روستاهای ویران شده، شهروندان درجه دو و نژادپرستی نهادینه‌شده آشنا خواهید شد.[ii]

هدف اصلی از تأسیس موزه‌های روباز این است که تجربه‌ای مستقیم از نحوه زندگی گذشتگان را در اختیار بازدیدکنندگان قرار دهند. برای بسیاری از افراد، تصور شرایط دوران استعمار در زمان ما غیرقابل تصور است. با این حال چنین شرایطی سال‌ها است که وضعیت همیشگی فلسطینیان از بدو تاسیس رژیم صهیونیستی بوده است. افرادی که مایلند در مورد استعمار بیاموزند صرفا کافی است گذری به فلسطین اشغالی داشته باشند، چرا که این کشور در حال تجربه یک استعمار تجسم‌یافته است.

نگاه به مناقشه فلسطین و رژیم صهیونیستی از منظری دیگر

نگریستن به فلسطین قرن بیست و یکم به عنوان موزه استعمار، مناقشه طولانی فلسطین و اسرائیل را از منظری دیگر نشان می‌دهد. در آخرین جنگ در غزه، برخی از حامیان رژیم صهیونیستی برخورد وحشی‌گرانه این حکومت با فلسطینیان را امری عادی توصیف کردند و این حق را به اسرائیل دادند که در مقابل حملات موشکی غزه، پاسخ زورمندانه‌ای بدهد.[iii] اما نکته اینجاست که این جنگ، یک جنگ بین دو کشور مستقل نیست، بلکه جنگ بین مردم استعمار شده و استعمارگران آنها است.

همچنین نگاه به فلسطین به عنوان یک کشور استعمار شده می‌تواند در درک شرایط خاص این کشور بسیار راهگشا باشد. بسیاری از مردم جهان به قضیه فلسطین به عنوان یک معما نگاه می‌کنند. این سؤال برای همگان وجود دارد که با گذشت سال‌های متعدد از شروع مناقشه اسرائیل و فلسطین، چگونه فلسطینیان همچنان در وضعیت تغییر ناپذیر، ثابت و غیرقابل حل به‌سر می‌برند؟ عملا‌ً  توصیفاتی نظیر بی‌تابعیتی، ریشه‌کن‌شدگی، پناهندگی و مقاومت به ویژگی‌های دائمی مردم فلسطین تبدیل شده است.[iv] مردم جهان با مشاهده رویدادهای این منطقه به این نتیجه می‌رسند که همیشه اتفاقاتی در آنجا در حال رخ دادن است، اما دریغ از یک تغییر در وضعیت موجود.

قضیه فلسطین؛ یک معما یا یک ناهنجاری تاریخی؟

اگر فلسطین غالباً به عنوان معضلی پایدار در نظر گرفته می‌شود که حل آن مدت‌ها به تاخیر افتاده است ، به این دلیل است که قضیه فلسطین بیشتر یک ناهنجاری است تا یک معما. فلسطینی‌ها تجربه متفاوتی از استعمار را نسبت به بقیه استعمار شدگان در تاریخ دارند.[v] در بسیاری از موارد، داستان مستعمرات سابق یک مسیر خطی را دنبال می‌کرد: استعمار، مبارزه ضد استعماری، استقلال و سپس تشکیل یک دولت-ملت جدید. این الگو آنقدر قوی بود که در چند دهه گذشته شاهد ظهور حوزه جدیدی از تحقیقات فکری بوده‌ایم که به‌درستی مطالعات پسااستعماری نامگذاری شده‌اند. از قضا یکی از نظریه‌پردازان بزرگ این رشته ادوارد سعید، یک استاد فلسطینی بوده است.

علاوه بر فلسطین، کشورهای مختلف دیگری در خاورمیانه از جمله اردن، عراق و سوریه شاهد استعمار بوده‌اند. اما فلسطین برخلاف این کشورها، شاهد پایان دادن به قیمومیت بریتانیا یا فرانسه نبود که در نهایت منجر به تشکیل یک دولت-ملت مستقل شود. در عوض، خاتمه تسلط بریتانیا بر فلسطین در سال ۱۹۴۸ منجر به ایجاد نوع جدیدی از استعمار در این کشور شد.

جنبش صهیونیستی که اسرائیل را تشکیل داد و منجر به نابودی جامعه فلسطین و پاکسازی قومی مردم بومی این کشور شد (مجموعه‌ای از وقایع که در تاریخ فلسطین به نام «یوم النکبة» معروف است)، با موفقیت توانست حق تعیین سرنوشت را از فلسطینیان ساقط کند.[vi] فلسطینی‌ها چه قبل و چه بعد از ۱۹۴۸، همواره در تلاش برای استقلال بوده‌اند. پیش‌تر برای رهایی از استعمار انگلیسی‌ها و پس از آن برای رهایی از استعمار رژیم صهیونیستی.

نتیجه گیری

صراحتاً باید گفت که فلسطینی‌ها هنوز وارد نظم جهانی پسااستعماری نشده‌اند. با اینکه بصورت فردی، یک فلسطینی ممکن است در قرن ۲۱ زندگی کند، اما در چارچوب یک دولت-ملت، این مردم همچنان درگیر دوران استعمار قبل از ۱۹۴۸ هستند. ناهنجاری تاریخی فلسطین از همین جا نشأت می‌گیرد: همانطور که جوزف مساد، استاد دانشگاه کلمبیا توصیف می‌کند، فلسطین یک «مستعمره پسااستعماری» است، کشوری که در آن دو دوره تاریخی و دو جهان بینی با یکدیگر برخورد می‌کنند.[vii]

با این اوصاف، نگاه کردن به مسأله فلسطین، به‌عنوان یک قضیه صرف حقوق‌بشری خطرناک است. فلسطینی‌ها نمایشی زنده از استعمار هستند. این مردم به طور همزمان در دو دوره استعمار و پسااستعمار زندگی می‌کنند. از نظر آنها ۱۹۴۸ فقط یک خاطره نیست، بلکه یک واقعیت مداوم است. فلسطین به طور وحشیانه‌ای به یک موزه دائمی تبدیل شده است که درهای آن باید مدت‌ها قبل بسته می‌شد.

* مطلب فوق دیدگاه نویسنده بوده‌است و انتشار آن به منزله تأیید محتوایش توسط مجمع ایرانی دفاع از حقیقت نمی‌باشد.

[i] https://www.aljazeera.com/opinions/2020/7/7/israel-is-a-settler-colony-annexing-native-land-is-what-it-does
[ii] https://www.jstor.org/stable/43946930
[iii] https://www.reuters.com/world/middle-east/blinken-says-rocket-attacks-israel-must-stop-immediately-2021-05-10/
[iv] https://www.fmreview.org/sites/fmr/files/FMRdownloads/en/palestine/shiblak.pdf
[v] https://www.opendemocracy.net/en/north-africa-west-asia/israel-and-palestine-story-of-modern-colonialism/
[vi] https://www.mehrnews.com/news/4616442/یوم-النکبة-از-آوارگی-میلیون-ها-فلسطینی-تا-خیانت-شیخ-نشینان
[vii] https://www.aljazeera.com/opinions/2012/12/24/zionism-anti-semitism-and-colonialism