عرضه اینترنت نسل پنجم ارتباطات در خاورمیانه: شکاف بیشتر بین کشورهای خلیج فارس و همسایگان آن

انقلاب تکنولوژی 5G آماده است تا جامعه را در خاورمیانه به طور برگشت ناپذیری تغییر دهد. تحول در اینترنت اشیا (IOT) که با استفاده از شبکه های 5G قدرت گرفته است می تواند حس فرح بخشی را محقق سازد.  در حال حاضر کشورهای حوزه خلیج فارس در پذیرش فناوری 5G در منطقه پیشگام بوده اند و عرضه اولیه آن، نقش جدید خلیج فارس به عنوان پیشرو در فناوری دیجیتال را به رخ می کشد. در حالی که کشورهای حوزه خلیج فارس گام های مثبتی رو به جلو برداشته اند تا در فناوری جهان پیشرو باشند، همسایگان آنها در توانایی خود برای استفاده از مقیاس وسیع فناوری 5G  در منطقه به طور جدی عقب افتاده اند. این اختلاف در توسعه، شکاف بین خلیج فارس و سایر بخش های خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) را بیش از پیش عمیق تر خواهد کرد. با نگاه به آینده، میتوان دریافت که خلیج فارس مطمئناً به عنوان قطب فناوری منطقه پیش خواهد رفت، اما همچنان که به تدریج از فناوری نسل بعدی استفاده می کند، مزایای مهمی نیز برای سایر بخش های منطقه وجود دارد تا از آن بهرهمند شوند.

عرضه فناوری 5G در خلیج فارس

کشورهای حوزه خلیج فارس در بخش عظیمی از تلاش های خود برای عبور از وابستگی به نفت و نیل به اقتصاد مبتنی بر دانش، استفاده از فناوری 5G را به عنوان یک اولویت در نظر گرفته اند. آنها این تحول را در تلاش برای ارائه خدمات عمومی بهتر و تنوع اقتصادی از طریق پیشرفت فناوری توسط برنامه های “چشم انداز” اقتصادی-اجتماعی، میسر ساخته اند. این چشم اندازها به طور برجسته ای بزرگترین بازیگران خلیج فارس یعنی عربستان سعودی در “سند چشم انداز ۲۰۳۰” و امارات متحده عربی در “سند چشم انداز ۲۰۲۱” را درگیر کرده است. این چشم اندازها و مولفه های 5G آنها قرار بود در رویدادهای جهانی مانند نمایشگاه اکسپو ۲۰۲۰ دبی و جام جهانی ۲۰۲۲ قطر برای جهانیان رونمایی شود. علی رغم به تعویق افتادن نمایشگاه اکسپو ۲۰۲۰ به دلیل بیماری همه گیر COVID-19، خلیج فارس همچنان استفاده از فناوری 5G  را ادامه داده است. در برخی موارد، ارائه دهندگان منطقه ای، پوشش دهی فناوری 5G را تقریباً در برخی از ایالات تکمیل کرده اند. شرکت مخابرات کویت ادعا می کند که از اکتبر ۲۰۱۹ به پوشش فناوری 5G در سراسر کشور دست یافته است و سازمان تنظیم مقررات ارتباطات از راه دور (TRA) در امارات متحده عربی در تلاش است تا ۸۰٪ پوشش دهی 5G را در سراسر امارات به تحقق رساند و هدف آن پوشش سراسری کشور تا سال ۲۰۲۵ است.

همانطور که در سازمان تنظیم مقررات ارتباطات از راه دور (TRA) نشان داده شده است، ابوظبی بیش از پیش در توسعه فناوری های 5G خود سرمایه گذاری کرده است و شرکت هوآوی در سال ۲۰۱۹ یک شبکه 5G و یک نرم افزار open Lab اینترنت اشیا (IOT) را برای توسعه فناوری در امارات راه اندازی کرد. امارات متحده عربی همچنین اهداف مرتبط با فناوری را برای تلفیق هر چه بیشتر فناوری های 5G در جامعه و زیرساخت های شهرهای خود اتخاذ کرده است، مانند ابتکار “دبی هوشمند” برای تبدیل شهر به یک مرکز منطقه ای تلفیقی با فناوری نسل جدید. یکی از اهداف تحول در “هوشمندسازی” امارات متحده عربی این است که تا سال ۲۰۳۰ وسایل نقلیه خودران به ۲۵٪ از کل سفرها در امارات برسند. از آنجا که مراکز اقتصادی در منطقه از طریق سرمایه گذاری های بلند پروازانه فناوری، تغییر کرده اند، تبدیل شهرهای مدرن به  “شهرهای هوشمند” تلفیق شده با 5G در سراسر خلیج فارس در حال وقوع است.

علاوه بر به روزرسانی زیرساخت های دیجیتالی شهر در مراکز منطقه ای مانند ریاض، دوحه و دبی، کشورهای حوزه خلیج فارس پروژه هایی را آغاز کرده اند برای توسعه محله های شهر به عنوان مراکزی با تکنولوژی بالا که بر اساس فناوری 5G ساخته شده باشند. نمونه هایی از این پروژه های هوشمندانه در سراسر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در حومه مراکز اصلی شهرها و شهرهای بندری محلی برپا شده اند:

-لوسیل (قطر): این شهر در شمال دوحه واقع شده است و با این پروژه ۴۵ میلیارد دلاری، از صفر به یک شهر هوشمند تبدیل خواهد شد.

-دوکم (عمان): برای توسعه یک شهر هوشمند در منطقه ویژه اقتصادی در دوکم، تفاهم نامه ای با کره جنوبی امضا شد.

-ریاض (عربستان سعودی): منطقه مالی ملک عبدالله به عنوان یک مرکز اقتصادی “هوشمند” برای منطقه در نظر گرفته شده است.

-نئوم (عربستان سعودی): کلان شهری وسیع در محدوده مرزهای مصر، اردن و اسرائیل که به عنوان یک کشور نیمه خودمختار فوق مدرن عمل خواهد کرد.

-شهر مصدر (امارات متحده عربی): یک مرکز صنعتی “فناوری پاک” در خارج از پایتخت امارات متحده عربی است.

از آنجا که آینده نفت روز به روز  متزلزل تر می شود، در کشورهای حاشیه خلیج فارس اولویت توسعه اقتصادی به عنوان سرمایه گذاری مهم هدایت شده دولت در فناوری های 5G بمنظور سهم اقتصاد دیجیتال جهانی در آینده، ایجاد شده است. این ابتکار نه تنها به دنبال پیشرفت اقتصاد، بلکه همچنین برای تغییر جامعه است زیرا سرمایه گذاری های اولیه در “شهرهای هوشمند” نویدبخش تغییر زندگی از طریق زیرساخت های 5G در منطقه است.

بخشی از منطقه که در توسعه فناوری 5G عقب افتاده است

فناوری 5G به دلیل مسائل مربوط به توسعه اقتصادی، احتمالاً در سایر نقاط منطقه عقب خواهد ماند. تقاضا برای خدمات 5G عمدتا از توسعه اقتصادی یک کشور نشات می گیرد. با بهبود شرایط کسب و کار و استانداردهای زندگی مصرف کننده، افزایش تقاضا برای فناوری پیشرفته باعث توسعه 5G می شود. در نتیجه بیشترین رشد 5G در مناطقی است که دارای بیشترین توسعه اقتصادی و تقاضای مصرف کننده باشد، یعنی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و اسرائیل.

وابستگی توسعه اقتصادی و پیشرفت 5G را می توان با فقدان آن در منطقه خارج از شورای همکاری خلیج فارس و اسرائیل اثبات کرد. بیشتر کشورهای غیر شورای همکاری خلیج فارس به تازگی شبکه های 3G و 4G را به کار گرفته اند که ناشی از گسترش تلفن های هوشمند به دلیل تقاضای طبقه متوسط ​​رو به رشد است. در اواخر سال ۲۰۱۸، 3G به شبکه تلفن همراه غالب منطقه تبدیل شد. اواخر سال ۲۰۱۷ مصر اینترنت 4G را راه اندازی کرد و عراق در خارج از اقلیم کردستان عمدتاً فقط تا حد 3G پیشرفت کرده است. وابستگی به فناوری نسل قبلی در منطقه مانع گسترش 5G خواهد شد.

پتانسیل فناوری 5G نمایانگر توانایی های اقتصادی و جامعه ای است که توسط اینترنت اشیا پشتیبانی شده است. از تأمین انرژی اتومبیل های خودران تا انجام جراحی های از راه دور  و تجمیع دستگاه های اینترنت اشیا در یک شبکه 5G به تقویت اتصال کمک می کند و طیف جدیدی از خدمات، دستگاه ها و سیستم عامل ها که در حال حاضر برای جامعه در دسترس نیستند را فعال می سازد. رابطه متقابل بین شبکه های اینترنت اشیا و 5G به این معنی است که باید رشد همزمان برای هر دو وجود داشته باشد تا به طور کامل تحقق یابند.

بدون یک شبکه ملی وسیعتر 5G و یک دستگاه جامع اینترنت اشیاء در اقتصادهای کمتر توسعه یافته خاورمیانه و شمال آفریقا خارج از خلیج فارس و اسراییل، برای یک مصرف کننده متوسط، ​   5Gبه عنوان یک گزینه گران قیمت در تلفن های هوشمند در نظر گرفته خواهد شد. تخمین زده می شود که خاورمیانه  و شمال آفریقا ۵۰ میلیون اتصال 5G داشته باشد و حدود ۲۰ میلیون از این اتصالات تا سال ۲۰۲۵ در کشورهای کم جمعیت شورای همکاری خلیج فارس خواهد بود. همچنین کشورهایی که از جنگ رنج می برند (لیبی، سوریه، یمن و عراق) به دلیل ضعف زیرساخت ها (با توجه به بی ثباتی) احتمالاً به استفاده از شبکه های 3G و4G قبلی خود ادامه خواهند داد و برای یافتن سرمایه یا ظرفیت برای توسعه یک شبکه 5G جامع و سراسری دست و پنجه نرم می کنند. بعلاوه بعید است که ایران به دلیل تحریم های بین المللی علیه این کشور که رشد اقتصادی آن را محدود می کند، در حال حاضر سرویس 5G را راه اندازی کند.

توسعه 5G در خاورمیانه و شمال آفریقا خارج از شورای همکاری خلیج فارس و اسرائیل تا حد زیادی به توسعه اقتصادی و بهبود سطح زندگی بستگی دارد که دال بر تقاضا است. پایان دادن به آشفتگی سیاسی در لیبی، شام و عراق در عرضه فناوری  5G به این مناطق ضروری است. عرضه اولیه فناوری 5G، برای توسعه زیرساخت های لازم، به یک کشور باثبات و صنایع رقابتی نیاز دارد. مزایای بلند مدت 5G ممکن است در آینده دور برای بیشتر مناطق دور از دسترس به نظر برسد، اما حتی توسعه در مقیاس کوچک نیز می تواند برای این اقتصادها بسیار مهم باشد.

قابلیت های یک “رویکرد موازی”

پوشش دهی و استفاده گسترده از 5G، جوامع و اقتصادها را از طریق اتصال پرسرعت و شبکه گسترده اینترنت اشیا، متحول می کند. توسعه این فن آوری ها ممکن است در بسیاری از مناطق خارج از خلیج فارس با کندی و تأخیر همراه باشد اما یک “رویکرد موازی” با 5G می تواند در کوتاه مدت منافع منطقه را فراهم سازد. یک رویکرد موازی (یعنی هنگامی که مولفه های 5G همزمان با مولفه های نسل قدیمی کار کنند) می تواند به افزایش سرعت اینترنت در شبکه های قدیمی که هنوز در کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا استفاده می شوند، کمک کند و یک کاتالیزور برای توسعه بیشتر اقتصاد فراهم سازد. علاوه بر این، توسعه شبکه های 5G در امتداد شبکه های 3G و 4G موجود، می تواند به مناطق دور دست برسد، مناطقی که اتصال دیجیتال از نظر فیزیکی یا مالی امکان پذیر نبوده و همچنین در کلانشهرهای شلوغی که اینترنت در آنجا بسیار کند عمل می کند. با ادامه توسعه کشورهای منطقه، این تلاش های اولیه 5G از گسترش بیشتر فناوری نسل بعدی پشتیبانی می کند و با توسعه زیرساخت و افزوده شدن دستگاه های بیشتری به شبکه های دیجیتال منطقه، تاثیری انبوه خواهد داشت. سرانجام 5G در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در آینده ای قابل پیش بینی یکنواخت و مساعد نخواهد بود، اما فناوری نسل آینده مطمئناً تأثیر عمیقی در سراسر خاورمیانه خواهد داشت.

 توماس لوکاکو بلابک یک فارغ التحصیل برنامه سایبر در موسسه خاورمیانه و یک نامزد کارشناسی ارشد در کمیته روابط بین الملل دانشگاه شیکاگو است. نظرات بیان شده در این متن از آن وی می باشد.