توسعه فناوری نسل پنجم ارتباطات در ایران

در عصر فناوری ارتباطات و اطلاعات کشوری می‌تواند در مرز دانش حرکت و سریع‌تر مسیر توسعه را طی نماید که فناوری‌های نوین مربوط به این حوزه را بهتر شناخته و گسترش دهد؛ در نتیجه به روز بودن در زمینه‌های مرتبط با تکنولوژی‌های مخابراتی مهم‌ترین رکن در توسعه و پیشرفت است. ایران نیز هم چون سایر کشورهای جهان در سالهای اخیر تلاش نموده است تا قدم به قدم با تکنولوژی‌های جدید مخابراتی گام برداشته و از این عرصه عقب نماند.

5G یا به عبارتی نسل پنجم شبکه تلفن همراه و یا دقیق‌تر، نسل پنجم ارتباطات سیّار سلولی با سرعت بسیار بالا، هم‌اکنون جدیدترین نسل سیستم‌های ارتباطات سیار سلولی است که پس از نسل چهارم (4G) فعلی ارائه شده‌است.

از اهداف نسل پنجم، افزایش سرعت انتقال داده تا ۲۰ گیگابیت بر ثانیه (یک گیگابیت بر ثانیه برای هر کاربر)، افزایش ظرفیت سرویس‌دهی به کاربران شبکه (کاربران بیشتر)، کاهش تأخیر شبکه و بهینگی بیشتر مصرف توان در تجهیزات شبکه و کاربر (مانند گوشی موبایل)، و نیز پشتیبانی از سرعت بیشتر کاربران در حال حرکت (مانند کاربر سوار بر اتوموبیل در اتوبان یا قطارهای سریع‌السیر) تعریف شده‌است.[i] در این نسل کاهش مصرف انرژی معیاری است که به آن توجه شده‌است و دستگاه‌های فرستنده و گیرنده اپراتورها باید در ساعات کم مصرف به حالت صرفه‌جویی انرژی وارد شده و به سرعت فعال شوند.[ii] در نتیجه، نسل پنجم به عنوان مثال، امکان ارتباط به صورت رسانه جاری (streaming) در ساعات اوج مصرف از طریق تلفن همراه را برای افراد فراهم می‌کند. همچنین، هدف عملیاتی دیگر آن بهبود پشتیبانی از ارتباطات ماشین با ماشین، یعنی اینترنت اشیا، با هزینه کمتر، مصرف باتری کمتر و تأخیر کمتر از نسل چهارم است.[iii]

این فناوری امکان دارد در خصوص مواردی چون بهداشت و سلامت، دولت همراه و شهروند الکترونیک، کشاورزی، حمل و نقل، انرژی و مسائل مالی راه‌گشا باشد و پیش‌بینی می‌گردد که در آیندۀ نزدیک، 5G اثر بسیار زیادی بر اقتصاد جهان داشته باشد.

تکنولوژی 5G ضمن افزایش سرعت و کیفیت خدمات دیجیتال، ارائه خدمات جدید و کاهش شکاف دیجیتالی بین شهرها و مناطق کم برخوردار و محروم را در پی دارد. با استفاده از این فناوری می‌توان با ایجاد زیرساخت‌های لازم، برای ارائۀ خدماتی مانند جراحی از راه دور، دسترسی به محتوای با کیفیت (۴K)، توسعۀ خدمات شهر هوشمند و خدمات مبتنی بر فناوری اینترنت اشیا، استفاده از هوش مصنوعی برای کمک به بهره‌وری تولید و مدیریت مصرف انرژی در کشاورزی اقدام کرد.

5G زندگی ما را دگرگون می‌کند!

با فراگیر شدن فناوری ۵G مسلماً زندگی ما تحت تأثیر قرار خواهد گرفت و دامنه این تأثیرات با افزایش سرعت اتصال از خودروهای هوشمند و شهر و خانه هوشمند تا رسیدن به مفاهیمی واقعی از آینده‌، از جمله واقعیت افزوده، واقعیت مجازی، سلامت و پزشکی از راه دور و آموزش از راه دور، گسترش می‌یابد.

به این معنی که در آینده با فناوری ۵G همه‌چیز به شبکه متصل می‌شود و کارشناسان معتقدند که ۵G شتاب تغییرات در حوزه‌های گوناگون تکنولوژی را سرعت می‌دهد و این پیش‌بینی جالب که در سال ۲۰۲۵ مفهومی مانند واقعیت مجازی و واقعیت افزوده کاملاً ملموس است، به حقیقت می‌پیوندد. به این ترتیب با نسل پنجم ارتباطات، به راحتی می‌توان با نصب یک دوربین کوچک روی هر چیزی، داده‌هایی با سرعت بالا دریافت کرد و از این داده‌ها در سیستم‌های مختلف بهره برد.

پردازش اطلاعات توسط هوش مصنوعی در سیستم‌های خودران از دیگر ویژگی‌های نسل پنجم ارتباطات سیار است که کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند با ظهور آن دیگر نیازی به مالکیت خودرو نیست و به دلیل تولید اتومبیل‌های خودران با سنسورهای بسیار و نیز اضافه شدن تاکسی ربات‌ها، از تعداد خودروهای موجود کاسته می‌شود.

در همین حال سیستم‌های مدیریت ترافیک مبتنی بر هوش مصنوعی و ارتباطات سریع لحظه‌ای با ۵G، شیوه جابجایی در شهرها را متحول می‌کنند و شبکه‌های هوشمند توزیع برق، میزان بهره‌وری انرژی را افزایش می‌دهند.

روند توسعه فناوری 5G در ایران

دستیابی به مزایای کامل این فناوری همزمان با دنیا، نیازمند ایجاد یک اکوسیستم جامع است که درکنار این تکنولوژی، موضوعات مربوط به ضوابط، قوانین و مقررات، نظارت، امنیت و مباحث اقتصادی نیز دیده شود.

براساس اعلان رسمی وزارتخانه ارتباطات ایران، کارگروهی با حضور اپراتورهای موبایل و مسئولان ذیربط در رگولاتوری تشکیل شده است که پیگیری الزامات ورود به این تکنولوژی را برعهده دارد. طبق گفته‌های معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران، آقای فلاح، این کشور از دو سال پیش نقشه راه (ROAD MAP) فناوری 5G را تکمیل نموده و ضمن تدوین سیاست‌های کلان گذار به 5G ، هم اکنون برنامه عملیاتی (ACTION PLAN) این فناوری به مرحله اجرا گذاشته شده‌است.[iv]

معاون وزیر ارتباطات در این خصوص خبر داده بود: در بخش زیرساخت شبکه، تجهیزاتی مانند سیستم انتقال و فیبر را می‌توان از توان داخلی تهیه کرد و ظرفیت خوبی در کشور برای تولید این تجهیزات وجود دارد اما مشکل ما در حوزه تجهیزات رادیویی و شبکه دسترسی است که باید این تجهیزات را به‌صورت ارزی وارد کشور کنیم. البته بخش‌هایی را می‌توان با تغییر نرم‌افزاری شبکه، به سمت نسل ۵ برد اما در مجموع برای تجهیز شبکه ارتباطی کشور به نسل ۵ ارتباطات، نیازمند تلفیق توانمندی داخلی و بین‌المللی هستیم.

به نظر می‌رسد با توجه به شرایط تحریمی ایران از جانب کشورهای غربی، اخبار و شایعاتی که حاکی از همکاری شرکت هوآوی و اریکسون با ایران در تأمین زیرساخت‌های مخابراتی و آنتنهای BTS می‌باشد، معتبر و صحیح باشد. تا کنون هیچ مقام رسمی از دو طرف به این مسئله اذعان ننموده است.

به‌رغم آنکه تجربه نشان می‌دهد تکنولوژی‌های روز ارتباطی به سرعت وارد ایران می‌شود اما نگاهی تاریخی نشان‌دهنده آن است که فاصله بین ورود یک تکنولوژی تا عمومی‌سازی آن حتی به نزدیک به یک دهه هم به طول انجامیده است. سال گذشته، در حاشیه رویداد فناوری ارتباطات موسوم به «هفته ایران دیجیتال» مقامات رسمی خبر آغاز استفاده عمومی از اینترنت نسل پنج در تهران را اعلام نمودند. از آن زمان تا کنون بیش از 5 سایت شبکه 5G به طور آزمایشی در سراسر کشور راه‌اندازی شده است.

ایرانسل پیشگام در عرضه ۵G

۴ مرداد ۹۹ بود که اینترنت ۵G رسما در شبکه مخابراتی ایران عملیاتی شد. ایرانسل، اولین سایت ۵G ایران را، با کمک وزارت ارتباطات، در ساختمان پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات راه اندازی کرد. همه گیری ویروس کرونا سبب شد مراسم افتتاح اولین سایت اینترنت ۵G به صورت آنلاین صورت پذیرد. در این افتتاحیه آنلاین، رئیس جمهور حسن روحانی عنوان کرد: «نسل پنجم فقط برای ارتباطات نیست، برای اقتصاد دیجیتال کشور است. سال گذشته مرکز هوش مصنوعی را تشکیل دادیم و امسال هم اعلام می‌کنیم که فعالیت نسل پنجم اینترنت موبایل را شروع نمودیم.»

اپراتور ایرانسل، نخستین و بزرگترین اپراتور دیجیتال ایران، قبل تر از این ها هم در شهریور سال ۱۳۹۶، نخستین آزمایش شبکه ۵G در ایران را انجام داده بود و نمونه‌ای از نتورک کامل (End to End) نسل پنجم، شامل Core شبکه و رادیو را در حضور آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات آزمایش کرده بود. در ادامه و در رونمایی از اینترنت ۵G  در سال ۹۹ بود که ایرانسل در تست های انجام شده بر روی ۵G رکورد سرعت اینترنت در ایران را شکست! و سرعتی بالاتر از ۱.۵ گیگابیت بر ثانیه را به ثبت رساند.

همراه اول دیگر اپراتور ارائه دهنده خدمات در ایران که به مخابرات ایران وابسته است، از سال ۱۳۹۵ وارد تکنولوژی ۵G شد تا بتواند در آینده این نسل از اینترنت نقش‌آفرین باشد. بالاخره همراه اول در سال ۹۹ نیز به این قافله پیوست و ۱۳ دی ماه از سایت ۵G خود رونمایی کرد. بنا به گفته مرتضی طاهری معاون فنی همراه اول، این شرکت از دانش و توانمندی‌های نوکیا برای توسعه زیرساخت‌های خود استفاده نموده است.

در همایش رونمایی از اینترنت نسل پنجم همراه اول، سرعت اینترنت این اپراتور از ۳.۶ گیگابیت بر ثانیه عبور کرد و تا ۳.۸ گیگابیت بر ثانیه هم رسید. البته مدیران ارشد همراه اول تاکید کردند که قصد وارد شدن به بازی سرعت را ندارند و به زودی قصد دارند که شبکه اینترنت ۵G را در سطح تهران گسترش دهند. در حرکت نمایشی دیگر، همراه اول توانست به پینگ ۹ میلی ثانیه دسترسی داشته باشد.[v]

[i] Kim, Christian (13 Feb 2019). “5G an Massive IoT”. IHS Markit. Retrieved 7 Feb 2020.

[ii] “A technical look at 5G energy consumption and performance”. Ericsson.com. Sep 2019. Retrieved 7 Feb 2020.

[iii] «5G نسل پنجم شبکه تلفن همراه را بشناسید». شرکت مخابرات ایران. دریافت‌شده در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۶.

[iv] https://www.mashreghnews.ir/news/990950

[v] tahlilbazaar.com/xHw5