بررسی کنش‌های رسانه‌ای درباره‌ی آخرین دور مذاکرات در وین: کاوش در رسانه‌های آمریکایی

مقدمه

روزنامه‌های آمریکایی از چند منظر تلاش کردند ابتدا برنامه‌های ایران در مذاکرات را غیرواقع‌بینانه و نوعی وقت‌کشی جلوه دهند و در مقابل عزم دولت بایدن برای توافق با ایران را برجسته کنند. در این خصوص از برخی اخبار درباره‌ی اختلاف‌نظر بین مقامات کاخ سفید و رژیم صهیونیستی بهره‌برداری کردند. نکته‌ی قابل‌تأمل بی‌توجهی به خروج یک‌جانبه و پیمان‌شکنی آمریکا از قرارداد برجام بود. در بیشتر یادداشت‌ها، کارشناسان فضا را به‌گونه‌ای ترسیم کردند که گویی ایران برای اولین بار پای میز مذاکره قرار داشته و با خواسته‌های غیرمنطقی توانایی رسیدن به توافق با غرب را ندارد. نکته‌ی دیگر اینکه وزن مطالب به‌گونه‌ای به نفع رژیم صهیونیستی سنگینی می‌کرد. همراهی آمریکا و یا ارسال تجهیزات نظامی از طرف رسانه‌های آمریکایی واکنشی حداقلی در راستای تأمین منافع رژیم بود.

روزنامه‌ی «نیویورک‌تایمز»

در بخش عمده‌ای از مطالب ذکرشده در رسانه‌های جریان اصلی موضوع اختلاف‌نظر بین مقام‌های رژیم صهیونیستی و دولت بایدن بیشتر از سایر موارد، مشهود بود. در میان این رسانه‌ها روزنامه‌ی «نیویورک‌تایمز[1]» مفصل‌تر و جامع‌تر این موضوع را روایت کرده است. در بخش ابتدایی یادداشت تلاش شد «غیرواقع‌بینانه بودن» و «نبود جدیت» از طرف ایران برجسته شود. به‌نوعی تکلیف مذاکره‌کنندگان ایرانی در ابتدای امر مشخص ‌شده و خلأ راه‌کار عملیاتی و جدی از طرف ایران القا شد. بعد از کنار گذاشتن ایران، موضوع اختلافات مقام‌های رژیم با دولت بایدن و موضوعات مرتبط با آن بررسی شد. در این خصوص، شهرک‌سازی کرانه‌ی باختری، فعالیت سفارت آمریکا در «بیت‌المقدس» و توافق با ایران به‌عنوان اختلافات دو طرف بودند. در ادامه‌ تمرکز بیشتری به موضوع توافق با ایران معطوف شد.

درباره‌ی بحث توافق با ایران، خرابکاری در تأسیسات هسته‌ای موضوعی بود که برخلاف «بنت» برخی در کاخ سفید، آن را اقدامی نادرست دانسته و اعتراف داشتند، خرابکاری در برنامه‌ی هسته‌ای، رفتار ایران را تهاجمی کرده است. همچنین موضوع سفر وزیر دفاع رژیم «گانتز» به آمریکا و ملاقات با مقامات آمریکایی، به‌وضوح منعکس‌کننده‌ی نگرانی‌های رژیم صهیونیستی نسبت به عملکرد آمریکا در مقابل ایران است. به‌زعم نویسنده مقامات آمریکایی بر این باورند تا زمانی که ایران برای ساخت بمب اقدام نکرده، برنامه نظامی هسته‌ای ندارد. چنین رویکردی برای رژیم صهیونیستی به‌شدت نگران‌کننده است. به‌هرحال خواسته‌ی رژیم صهیونیستی از آمریکا، اقدام آزادانه در مقابل ایران، حتی برای انجام عملیات خرابکاری بعد از هرگونه توافقی است. بنا بر ادعای یک مقام ارشد اطلاعاتی رژیم صهیونیستی عملیات خرابکارانه در تأسیسات هسته‌ای باعث ایجاد «پارانویای فلج‌کننده» در بین مقام‌های ایرانی شده و توانسته برخی از اقدامات تهران را کنترل کند. در مقابل، منتقدین به رویکرد کاخ سفید معتقدند: «عملیات خرابکارانه شبیه «چمن‌زدن» است، گامی ضروری برای کنترل ایران بوده، اما هرگز نمی‌تواند تحقیقات هسته‌ای تهران را به‌طور کامل متوقف کند.» در ادامه درباره‌ی نگرانی‌ مقام‌های رژیم درباره‌ی احتمال توافق محرمانه بین ایران و آمریکا، بحث می‌شود.

همچنین درباره‌ی اظهارات مدیرکل سازمان جاسوسی آمریکا (سیا) درباره‌ی آخرین تحولات برنامه‌ی هسته‌ای ایران و تأثیرش بر مذاکرات مطالبی عنوان می‌شود. «ویلیام جی برنز[2]» مدیر «سیا» اظهار داشت: «ایرانی‌ها در مذاکرات «با اکراه پیش می‌روند» زیرا «پیشرفت‌های ثابتی در برنامه هسته‌ای خود دارند، به‌ویژه غنی‌سازی تا ۶۰ درصد در حال حاضر». این نزدیک‌ترین مرحله به سوخت درجه‌بندی بمب بوده که معمولاً با خلوص ۹۰ درصد تعریف می‌شود؛ اما «برنز» افزود، آمریکا همچنان بر این باور است که ایران تصمیمی برای دستیابی به سلاح هسته‌ای ندارد.»

شبکه‌ی خبری «سی‌ان‌ان»‌

واکنش‌های دولت بایدن درباره‌ی آخرین تحولات برجام، رویکردی «تهدیدآمیز» داشت که در برخی از رسانه‌های آمریکایی به آن توجه شد. در این میان «سی‌ان‌ان[3]» نسبت به سایرین با یادداشتی درباره‌ی تهدیدات آمریکا در حین مذاکرات، ابعاد مختلف این تهدیدات را ارزیابی کرد. شبکه‌ی خبری «سی‌ان‌ان» با تیتری جنجالی اظهار کرد: «بایدن اعلام کرد: در صورت شکست مذاکرات وین از گزینه‌های دیگری استفاده خواهد کرد.»

در ابتدا نویسنده اظهار کرد: «با ازسرگیری مذاکرات در وین، دولت آمریکا هیئتی را برای نظارت و تشدید اجرای تحریم‌ها علیه ایران به امارات متحده عربی اعزام خواهد کرد. این اقدام در حالی صورت می‌گیرد که تهران به توسعه برنامه هسته‌ای خود ادامه داده و مذاکرات باهدف نجات توافق، تاکنون با شکست مواجه شده است.» «ند پرایس[4]»، سخنگوی وزارت امور خارجه، درباره سفر مقامات آمریکایی به امارات اظهار داشت: «هیئتی از آمریکا برای تعامل با بخش خصوصی و ملاقات با مقامات به امارات سفر خواهد کرد. این سفر درباره شرکت‌های بخش خصوصی و مؤسسات مالی که ارتباط مالی با تجار ایرانی را تسهیل می‌کنند، انجام خواهد شد.» البته «ند پرایس» به‌طور ضمنی هدف تشدید تحریم را رد کرد. او همچنین ادعا کرد: «با اعمال تحریم‌های جدید، در شرایطی که بازیگران بد تلاش می‌کنند تحریم‌ها را دور بزنند، ما همیشه باید در حال تطبیق و تشدید اجرای تحریم‌ها باشیم تا یک‌قدم جلوتر از کسانی باشیم که به دنبال دور زدن آن هستند.»

در بخش پایانی این یادداشت به عکس‌العمل چین و روسیه توجه شد. به‌زعم نویسنده اقدامات «تحریک‌آمیز» ایران در غنی‌سازی و کاهش همکاری با آژانس از یک‌سو و درخواست برای لغو کامل تحریم‌ها از سوی دیگر تعجب کشورهای چین و روسیه را در پی داشت. القای رفتار غیرمنطقی و ارائه‌ی برنامه‌ی غیرواقع‌بینانه حتی در مقابل کشورهای چین و روسیه بخش پایانی یادداشت بود.

روزنامه‌های «واشنگتن‌پست» و «نیویورک‌تایمز» با محوریت مشترک

در بین اظهارات مقام‌ها، کارشناسان و تحلیلگران رسانه‌های آمریکایی، «واشنگتن‌پست[5]» با تیتری متفاوت، ایران هسته‌ای را امری ناگزیر دانسته و معترف بود: «همان‌طور که دنیا با هسته‌ای بودن کشورهایی مانند چین و کره‌ی شمالی کنار آمده، به همان‌طور ناگزیر خواهد بود با ایران هسته‌ای نیز کنار بیاید.» علت چنین رویکردی، خطای راهبردی «ترامپ» درباره‌ی خروج از برجام عنوان شد. در جریان اخبار مذاکرات وین و جو رسانه‌ای مرتبط با آن، اعتراف به خروج یک‌جانبه‌ی آمریکا از «برجام» توسط «ترامپ» بحثی جنجالی بود. البته لازم به ذکر است که «نیویورک‌تایمز[6]» در یادداشتی به قلم «توماس فریدمن[7]» به این موضوع اعتراف کرد، اما مطلب «واشنگتن‌پست» بحث متفاوتی را ارائه داده است.

در یادداشت «واشنگتن‌پست» به اعتراف برخی مقام‌های رژیم صهیونیستی و آمریکا، خروج از برجام یک فاجعه برای رویکرد کنترل برنامه‌های هسته ایران بود. در این یادداشت اظهار شد: «حتی مقامات امنیتی سابق اسرائیل که اکثر آن‌ها مخالف توافق هسته‌ای باراک اوباما بودند، اذعان دارند خروج از برجام نتیجه معکوس داشت.»

• «موشه یعلون[8]»، وزیر دفاع سابق «بنیامین نتانیاهو»، اعتراف کرد: «با نگاهی به سیاست دهه گذشته در قبال ایران، بزرگ‌ترین اشتباه، خروج دولت آمریکا از توافق بود.»
• «تامیر پاردو[9]»، مدیر سابق موساد، این خروج را یک «تراژدی» توصیف کرد.
• «اسحاق بن اسرائیل[10]» ژنرال بازنشسته، رئیس آژانس فضایی اسرائیل، «تلاش‌های نتانیاهو برای متقاعد کردن دولت ترامپ برای خروج از توافق هسته‌ای را بدترین اشتباه استراتژیک در تاریخ اسرائیل خواند.»

نکته‌ی قابل‌توجه در این یادداشت توجه به اظهارات مقام‌های آمریکایی و رژیم صهیونیستی درباره‌ی بررسی گزینه‌های نظامی بود. آن‌ها معترف بودند: «می‌توان تأسیسات هسته‌ای را از بین برد ولی هرگز نمی‌توان دانش آن را نابود کرد.» همچنین در ادامه نپذیرفتن گزینه‌ی نظامی علیه ایران توسط بوش، اوباما و ترامپ نکته‌ی قابل‌تأملی در یادداشت بود که از جنگ با ایران با عنوان «مادر همه‌ی باتلاق‌ها» یاد شد.

روزنامه‌ی «واشنگتن‌پست»

روزنامه‌ی «واشنگتن‌پست[11]» در اخبار مرتبط با مذاکرات «وین»، خبری متفاوت را درباره‌ی توافقی مقطعی بین دو طرف منتشر کرد. در ذیل این خبر گزارشی با عنوان «ایران و عضو ناظر بر مذاکرات در طرف مقابلش به‌منظور مذاکرات گسترده‌تر بر سر بازبینی برخی مسائل به توافق رسیدند.» در این روزنامه آمده است: «در گزارش‌های تأییدشده توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، خبرگزاری‌های ایرانی وابسته به دولت اعلام کردند تهران «داوطلبانه» به آژانس اجازه خواهد داد دوربین‌های نظارتی را که در تابستان گذشته در اثر حمله خرابکارانه اسرائیل به تأسیسات ساخت قطعات پیشرفته آسیب‌دیده‌ بودند، جایگزین شوند.» در این خصوص «رافائل گروسی[12]»، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت: «این توافق به ما امکان می‌دهد تداوم دانش لازم درباره‌ی این تأسیسات را از سر بگیریم.»

در بخش بعدی گزارش، تمرکز بر انعکاس بازخورد نمایندگان کشورهای چین و روسیه به تصمیم ایران بود. در این خصوص از جانب «میخائیل اولیانوف[13]»، رئیس هیئت روسی پس از گفتگو با مذاکره‌کنندگان ایرانی و آمریکایی اظهار کرد: «توصیه‌شده تهران فعالیت‌های هسته‌ای فعلی‌اش را متوقف کرده و واشنگتن برای نشان دادن حسن نیت نه‌تنها تحریم‌های جدیدی وضع نکند، بلکه برخی از تحریم‌ها را لغو کند.»

در بخش پایانی گزارش به نقل از مقام‌های اروپایی موضوع «گذشت زمان» و از دست رفتن فرصت‌ها برجسته شد. در این خصوص مقام‌های اروپایی اظهار کردند: «زمان رو به اتمام است. بدون پیشرفت سریع، با توجه به برنامه پرسرعت هسته‌ای ایران، برجم به‌زودی به پوسته‌ای خالی تبدیل خواهد شد.»

پایگاه خبری «هیل»

پایگاه خبری «هیل[14]» وابسته به کنگره‌ی آمریکا در یادداشتی تحلیلی توان دولت بایدن برای تثبیت منافع آمریکا را زیر سؤال برد و اذعان داشت: «بایدن در جنگ اراده‌ها با ایران درباره‌ی مذاکرات هسته‌ای، شکست می‌خورد.» در این یادداشت دو سؤال اساسی مطرح شد: «چرا آمریکا نتوانسته برنامه تسلیحات هسته‌ای ایران را متوقف کند؟ – با تمام شدن زمان، واشنگتن چگونه از شکست نهایی اجتناب می‌کند؟» در ادامه یادداشت از زاویه‌ای دیگر راهبردی جدید را به تیم بایدن در مذاکرات پیشنهاد می‌دهد. در این خصوص آمده است: «مشاوران بایدن که جام مقدس خود را دست‌نیافتنی می‌دانند، خروج آمریکا از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در سال ۲۰۱۸ را سرزنش می‌کنند و بدین ترتیب بی‌اطلاعی مداوم آن‌ها نشان‌دهنده این حقیقت است که خود توافق اشتباه بوده و نه خروج از آن. برجام مملو از نقایص بود، نقایص قرارداد درنهایت کل توافق را برهم زد. اگر بایدن این واقعیت را تصدیق کند که نقایص برجام در سال ۲۰۱۵ موجب شکست آن در سال ۲۰۱۸ شد، آنگاه می‌تواند سیاستی جدید را در مقابل ایران تبیین کند. در غیر اینصورت باید برای شکست به سبک «روز گروندهاگ[15]» آماده شود.

در بخش پایانی این گزارش نتیجه‌گیری شد: «اگر ایران هسته ای واقعاً اجتناب‌ناپذیر باشد، تنها راه ممکن «تغییر رژیم» در تهران و یا اقدامات نظامی/اطلاعاتی است که برنامه‌های هسته‌ای ایران را بی‌ضرر می‌کند. بر این اساس، واشنگتن باید تصمیم بگیرد چه کسی در مسابقه اراده‌ها برنده خواهد شد. طبق آخرین یافته‌ها تهران جلوتر است.»

جمع‌بندی

بررسی محتوایی بخشی از رسانه‌های جریان اصلی آمریکا از بروز اختلاف‌ جدی در بین تحلیلگران و کارشناسان حکایت دارد. چنین رویدادی در مقایسه با دور قبل مذاکرات در سال ۲۰۱۵ زمانی که هماهنگی ضمنی بدنه‌ی اصلی کارشناسان رسانه‌ها با سیاست‌های کلان کاخ سفید درباره‌ی مذاکرات، موضوع قابل‌تأملی است. رسانه‌های آمریکایی در شرایطی که نمایندگان ایران با کشورهای «عضو برجام منهای آمریکا» در حال مذاکره هستند؛ درباره‌ی اختلاف‌نظر بین مقام‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی، فشار اروپایی‌ها برای توافقی فوری بدون توجه به خواسته‌های ایران، تمایل شدید بایدن برای تحمیل توافقی فوری با چاشنی ارعاب، توخالی بودن تهدیدات نظامی علیه ایران و یا حتی پذیرش ایرانی هسته‌ای سخن می‌گویند؛ اما همه‌ی رسانه‌ها درباره‌ی خطای مطلق آمریکا برای خروج از برجام توسط ترامپ اجماع دارند.

[1] https://www.nytimes.com/2021/12/10/us/politics/iran-nuclear-us-israel-biden-bennett.html
[2] William J. Burns
[3] https://www.cnn.com/2021/12/09/politics/us-iran-sanctions-tighten/index.html
[4]
[5] https://www.washingtonpost.com/opinions/2021/12/13/because-trump-left-nuclear-deal-we-might-have-learn-live-with-nuclear-iran/
[6] https://www.nytimes.com/2021/11/30/opinion/trump-iran-nuclear-deal-us-israel.html
[7] Thomas Friedman
[8] Moshe Ya'alon
[9] Tamir Pardo
[10] Isaac Ben-Israel
[11] https://www.washingtonpost.com/world/middle_east/iran-nuclear-talks-vienna-iaea/2021/12/15/72f0809e-5ddc-11ec-b1ef-cb78be717f0e_story.html
[12] Rafael Grossi
[13] Mikhail Ulyanov
[14] https://thehill.com/opinion/national-security/585318-biden-is-losing-contest-of-wills-with-iran-over-nukes
[15] Groundhog Day