افکار عمومی و تاثیر آن بر سرمایه­‌گذاری خارجی در شرایط تحریم

امروزه تخصیص ارز توسط دولت­ها برای تاسیس، گسترش و یا بهبود پروژه ­های اقتصادی بسیار محدود شده است. به عبارت دیگر دولت­ها از یک طرف نیازمند تامین مقادیر زیادی از ارز برای هدایت آن به موتورهای پیشران اقتصادی هستند و از طرف دیگر منابع ارزی کافی جهت تزریق به کلیه شریان­های اقتصادی در کشورشان را ندارند. به همین علت دولت­ها تمایل دارند از طرق مختلف اقدام به جذب سرمایه­ های غیردولتی (شامل سرمایه­ های با منشا داخلی و سرمایه ­های با منشا خارجی) کنند. حجم سرمایه­ داخل کشور ها اعم از سرمایه­ های دولتی و سرمایه­ های مردمی، محدود هستند. بدین ترتیب سرمایه­ گذاری خارجی بسیار حائز اهمیت می ­باشد. لکن تلاش برای افزایش احتمال حضور سرمایه ­گذار خارجی در طرح­های اقتصادی ایرانی بسیار حائز اهمیت می­ باشد. لازمه این امر مقابله با پروپاگاندای رسانه­ ای علیه ایران در امر تحریم و ارائه راهکارهای امن برای سرمایه­ گذاران خارجی در ایران می­ باشد.

تامین مالی

به فرآيندي كه به دنبال ايجاد، جمع آوري و افزايش منابع مالي يا سرمايه اي براي هر نوع مخارجي است، تامين مالي مي گويند. تامین مالی یکی از دغدغه­ هایی است که در ابتدای راه­ اندازی پروژه­ های اقتصادی جدید مطرح می ­باشد. (Koh, Jae Myong, 2018) این امر از اهمیت بالایی برای کشور­های در حال توسعه برخوردار است. از همین رو، جمهوری اسلامی ایران باید تمرکز ویژه­ای بر تامین مالی پروژه ­های اقتصادی خود از راه ­های مختلف داشته باشد.)1395، اجلی، جلیل؛ نسرین اسکویی و علی کارگر زنجانی (در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران جهت تامین مالی اکثر پروژه ­های بزرگ اقتصادی خود از چهار روش استفاده می­ کند: تامین مالی از طریق منابع دولتی، صندوق توسعه ملی، انعقاد قرارداد با بخش خصوصی و انتشار اوراق مشارکت. هر کدام از روش­های ذکر شده دارای مشکلات ساختاری بوده و فاقد کارایی لازم جهت پیش­برد برنامه­ های کلان اقتصادی می­ باشد. (مرکز پژوهش­های مجلس، دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن). به همین دلیل تلاش برای استفاده از روش­های نوین تامین مالی مثل جذب سرمایه ­گذاری خارجی، از اهمیت بالایی برخوردار است.

چیستی تحریم

پس پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357، تحریم­ های متعددی از سوی جوامع جهانی علیه ایران به تصویب رسید. عمده این تحریم­ ها از سوی ایالات متحده آمریکا، اتحادیه اروپا و شورای امنیت سازمان ملل متحدد وضع شدند. بسیاری از کشور­هایی که داعیه حمایت از حقوق بشر را دارند، در وضع تحریم­ های گسترده­ علیه مردم ایران مشارکت داشتند. این کشور­ها ادعا می ­کنند که این تحریم ­ها تاثیری بر کیفیت زندگی ایرانیان ندارد و فقط حکومت ایران را نشانه­ گرفته است لکن بر همگان پرواضح است که چنین ادعایی کذب است. این تحریم­ های ظالمانه با هدف اجبار برای فعل و یا ترک فعلی توسط ایران وضع شده­ اند. عمده اختلافات این کشورها با ایران بر سر برنامه ­ی هسته­ ای این کشور بوده ­است. (Haidar, J.I. , 2015)

چالش­های سرمایه­‌گذاری در ایران

تامین مالی جمهوری اسلامی ایران از خارج از کشور در شرایط تحریم بسیار محدود است و سرمایه‌گذاری خارجی در کل ده سال گذشته بخش اندکی از سیستم تامین مالی این کشور را به خود اختصاص داده است. درحالی که دیگر کشورها از شیوه سرمایه‌گذاری مستقیم و سایر شیوه‌های تامین مالی خارجی برای اجرای طرح‌های اقتصادی بهره می‌گیرد، ایران به دلیل تشدید شرایط تحریمی قادر به استفاده از این شیوه‌ها نیست. از سوی دیگر بسیاری از ابزارهای فاینانس و یوزانس نیز در این کشور قابل استفاده نیستند و بسیاری از تجار ایرانی به صورت نقدی معامله می­ کنند. ((Marjorie Olster, 2013 در ادامه به اختصار به بیان برخی چالش های ایجاد شده توسط این تحریم­ ها برای تامین مالی خارجی، می ­پردازیم:

1- تحریم و تامین مالی صنعت ایران

در بخش صنعت عمده تحریم ها شامل واردات مواد اولیه و دستگاه­های صنعتی می­ باشد. به علت آنکه زمان طولانی از عمر دستگاه­های صنعتی می­ گذرد، کارخانجات نیازمند آن هستند که دستگاه­های جدید را جایگزین دستگاه­های قدیمی کنند. همچنین جهت تاسیس خطوط تولیدی و صنعتی جدید، این کشور نیازمند آن است که دستگاه های جدیدی را از خارج از کشور خریداری کند. لکن به علت تحریم ­های گسترده در بخش صنعت چنین امکانی وجود ندارد. سرمایه­ گذاران خارجی نیز با توجه به مشکلات عدیده در تامین ابزارآلات مورد نیاز کارخانجات صنعتی ایرانی، تمایلی برای تامین مالی این پروژه­ ها و سرمایه­ گذاری در این بخش ندارند.

2- تحریم و سیستم انتقال پول ایران

این نوع از تحریم ­ها تاثیر منفی زیادی بر فعالیت بانک­های ایرانی در خارج از کشور داشته است. همچنین جمهوری اسلامی ایران متحمل هزینه ­های سنگینی برای دریافت ارز صادرات نفتی و غیرنفتی خود شده ­است و از طرف دیگر جهت واردات بسیاری از کالاهای اساسی دچار مشکل شده است. این امر باعث می­ شود سرمایه­ گذار خارجی تمایلی برای تامین مالی بسیاری از پروژه­ ها (علی الخصوص پروژه های نفتی) نداشته باشد. چرا که متحمل هزینه­ های مازاد انتقال پول جهت پرداخت و یا دریافت ارز می ­شود  . (Kessler, Glenn)

3- تحریم و تامین مالی بخش بازرگانی

ممنوع کردن واردات يا خودداری از صادرات یک کالای خاص به ایران موجب می شود که واردات و صادرات با هزينه بیشتری صورت گیرد. از همین رو گفته می شود که هدف اعمال کنندگان تحريم، افزايش هزينه های تجاری و انحراف تجاری است. به علت شرایط ناپایدار تحریم­ ها در ایران، پیوسته احتمال آن می­ رود که یک کالا خاص یا یک خدمت صادراتی خاص در ایران مورد تحریم قرار گیرد. از همین رو سرمایه­ گذار خارجی متحمل ریسک زیادی در تامین مالی پروژه ها در این کشور می­ شود و به همین دلیل حجم تامین مالی پروژه­ های صادراتی در ایران بسیار پایین می­ باشد.   (Levs, Josh, 2012)

4- تحریم و تامین مالی بخش خدمات

تحریم­ های وضع شده علیه جمهوری اسلامی ایران اگرچه ممکن است تاثیر مستقیم بر برخی از طرح های اقتصادی این کشور نداشته باشد، اما باعث اثرگذاری نامطلوبی بر بسیاری از طرح­های اقتصادی این کشور شده است. از جمله این اثرات نامطلوب می­ توان به کاهش سرمایه­ گذاری خارجی در بخش خدمات اشاره کرد. این بخش از آن جهت حائز اهمیت می­ باشد که سهم 51 درصدی در اقتصاد ایران دارد. لکن با وضع تحریم­ های ظالمانه علیه جمهوری اسلامی ایران، تامین مالی خارجی از یک طرف و مشتریان خارجی این خدمات از طرف دیگر کاهش قابل ملاحظه­ ای پیدا کردند. به عنوان مثال صنعت گردشگری علی­رغم آنکه مستقیما مورد تحریم قرارنگرفت، کاهش درآمد 50 درصدی را پس از تحریم­ های شورای امنیت تجربه کرد. (نوربهشت، 1399)

تحریم و افکارعمومی مردم ایران

تحریم‌ها برای دو دسته هدف كاربرد دارند، 1-تغییر رفتار و اطاعت كشور خاطی  2-كیفر دادن و تنبیه كردن مردم كشور خاطی. تحریم‌ها می­ توانند با افزایش فشار اقتصادی بر مردم باعث نارضایتی و در نتیجه عامل ناآرامی، اعتراض، متضرر شدن حكومت و افزایش فاصله میان مردم و حكومت شوند. تصمیمات افکارعمومی ایران علی الخصوص طبقه متوسط از تصمیمات راهبردی و مهم در تصمیم ­گیری­های جمهوری اسلامی ایران است. درواقع تحریم­ های آمریکا بر آحاد جامعه ایرانی زمینه ­ساز تضعیف و سرخوردگی یا قدرت­ گیری و اتحاد ملی را دربر دارد. درگیر شدن نظام اجتماعی مردم با تحریم­ ها اثرات مخربی بر جامعه خواهد داشت. این امر می ­تواند موجب دورشدن آحاد جامعه از نظام دانایی، تولید دانش، گسترش فرهنگ عمومی، دموکراسی خواهی و اصلاح وضع موجود شود. (1398، مرتضوی امامی زواره، سیدعلی ) از همین رو تحریم ­های اقتصادی می­ توانند موجب کاهش سطح اعتماد افکارعمومی جامعه شده و در نهایت باعث کاهش سطح تامین مالی مردمی در داخل شود. این کاهش در سطح سرمایه­ گذاری داخلی می ­تواند منجر به کاهش اعتماد افکارعمومی خارجی و کاهش سرمایه گذاری خارجی شود.

راهکارهای ایمن سازی سرمایه گذاری خارجی در شرایط تحریم

1- رعایت اصول محرمانگی در تجارت خارجی

در تمامی قرارداد های بین المللی، رعایت اصول محرمانگی، بسیار حائز اهمیت می­ باشد. باتوجه به موقعیت حساس جمهوری اسلامی ایران در شرایط تحریم، رعایت این اصل از اهمیت دوچندان برخوردار است. ایالات متحده آمریکا به صورت ویژه در حال دنبال کردن رد معاملات تجار و سرمایه­ گذارانی است که با جمهوری اسلامی ایران همکاری می­ کنند. در صورت عدم رعایت این اصل توسط بازرگانان و یا سیاستمداران ایرانی، دیگر کشورها تمایلی به مراودات مالی با ایران را نخواهند داشت چراکه دولت­ها حاضر به از دست دادن مراودات تجاری خود با دیگر کشورها، بخاطر تجارت با ایران نیستند.

2- شناخت دقیق از ماهیت تحریم

جهت بررسی صحیح و دقیق ماهیت تحریم­ ها لازم است از هرگونه افراط و تفریط پرهیز شود. به عبارت دیگر تهدیدات ایجاد شده توسط تحریم­ها در حوزه تامین مالی باید در کنار فرصت­های ایجاد شده بررسی شوند. به عنوان مثال در صورتی که تحریم­ های اقتصادی صرفا به دید فرصت اقتصادی برای ایران بررسی شوند، راهکاری برای مقابله با آن و جذب تامین مالی خارجی ارائه نخواهد شد.

3- پیگیری دیپلماسی اقتصادی واحد

تجار و سرمایه­ گذاران خارجی پیش از هر چیز به دنبال اطمینان از وحدت رویه در دیپلماسی اقتصادی کشوری هستند که قصد سرمایه ­گذاری در آن را دارند. در دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران بسیار مشاهده شده است که در زمان کاهش روابط با کشورهای غربی، سیاستمداران و تجار ایرانی سعی در ایجاد روابط با کشورهایی مثل چین می ­کنند اما پس از آن با کوچک­ترین سیگنال از سمت غربی­ها، چینی­ها را رها کرده و سعی در احیای روابط با غرب می­ کنند. اتفاقات مشابه سطح اعتماد دول غیرغربی به ایران را کاهش داده و موجب کاهش سرمایه­ گذاری در ایران می ­شود.

4- هماهنگی سیاسی و رفع موانع سرمایه‌­گذاری

موانع داخلی بسیاری برای سرمایه­ گذاری در جمهوری اسلامی ایران وجود دارد. این موانع چه برای سرمایه­ گذار داخلی و چه برای سرمایه ­گذار خارجی، باعث هدایت این سرمایه به بازارهای دیگر می­ شود. دستگاه­ های متولی امر، نیاز است که با تسهیل موانع قانونی بی جهت، سعی در ساده­ سازی این روند بکنند. از سوی دیگر دستگاه­ های حکومتی ایرانی باید با هماهنگی بیشتری جهت تسریع این روند اقدام کنند.

راهکارهای بیان شده در این یادداشت تا کنون، با توجه به اشتباهات تاریخی جمهوری اسلامی ایران در حوزه تامین مالی و گریز از تحریم ­ها، به اختصار ارائه شده­ اند و روش­های گریز از فشارهای حداکثریِ دولِ غربی، محدود به عوامل بیان شده نمی­ باشند.

نتیجه گیری

بخش اعظم تجارت و سرمایه­ گذاری در عصر جهانی شدن اقتصاد بستگی به دسترسی به منابع مالی دارد و معاملات پاياپای به تدريج منسوخ می شوند. بنابراين بايد تحريم مالی را مهمترين مخاطره در حوزه تحريم های اقتصادی تلقی کرد. ريسك پذيری محدود سرمايه گذاران بین المللی بدنبال بی ثباتی های سیاسی ناشی از تحريم در ایران ، آنان را وادار می کند حتی در صورت عدم وجود نظارت های بین المللی، از تأمین مالی این کشور اجتناب کنند. به همین جهت نیاز است پیش از هر اقدامی در حوزه جذب سرمایه­ گذاری ارزی در ایران، اقدام به بازنگری اشتباهات گذشته در این حوزه و همچنین تلاش برای جلب اعتماد سرمایه­ گذاران خارجی از راه­ های بیان شده کرد.

*مطلب فوق دیدگاه نویسنده بوده‌ است و انتشار آن به منزله تأیید محتوایش توسط مجمع ایرانی دفاع از حقیقت نمی‌باشد.


  • Haidar, J.I. , 2015.”Sanctions and Exports Deflection: Evidence from Iran,” Paris School of Economics, University of Paris 1 Pantheon Sorbonne, Mimeo
  • Koh, Jae Myong (2018) Green Infrastructure Financing: Institutional Investors, PPPs and Bankable Projects, Palgrave Macmillan, pp.109-130.
  • Levs, Josh (23 January 2012). “A summary of sanctions against Iran”. CNN. Archived from the original on 10 May 2018. Retrieved 9 May 2018.
  • Kessler, Glenn (18 December 2008). “U.S. Links Iranian Bank to Fifth Avenue Building”. Washington Post. Retrieved 26 May 2010.
  • Marjorie Olster (August 23, 2013). “Sanctions Biting but Iran Not Budging”. AP. Retrieved August 24, 2013.
  • مرکز پژوهش های مجلس، 1397، الزامات تحقق تأمين مالي بالادست نفت و گاز در شرایط تحریم
  • جلی، جلیل و اسکویی، نسرین و کارگرزنجانی، علی،1395،روش های تامین مالی در بنگاه های اقتصادی،اولین همایش ملی رویکردهای نوین در حسابداری و مدیریت،میانه،https://civilica.com/doc/725984
  • نوربهشت، حمید، 1399، آینده نگاری راهبردی آسیب پذیری صنعت گردشگری ناشی از تحریم های اقتصادی با
  • رویکرد پدافند غیرعامل، نشریه آینده پژوهی دفاعی،
  • مرتضوی امامی زواره، سیدعلی،1398،جامعه شناسی تحریم علیه ایران و تاثیر آن بر طبقه متوسط جدید،کنفرانس بین المللی اقتصاد جهانی و تحریم‌ها،تهران،https://civilica.com/doc/988826

جدیدترین ها

جنگ روسیه – اوکراین و نتایج آن بر جنگ...

مقدمه بیش از یک سال است که از جنگ روسیه و اوکراین میگذرد ، عواقب...

سیاسی | مرجعیت رسانه‌ای در ایران: چیستی، چرایی و...

گزارش مجمع ایرانی دفاع از حقیقت در موضوع "سیاسی"

 ایدئولوژی تضاد ایالات‌متحده در عرصه نظام بین‌الملل

در عرصه سیاست خارجی، تحلیل سیستمی زیر را از سیاست خارجی کشورها ارائه می‏دهم و...

احیای داعش و بحران‌سازی، تلاش مشترک آمریکا و رژیم...

امیر نظامی مقدم؛ دبیر اندیشکده راهبردی مقاومت دانشگاه امام صادق علیه السلام چکیده مجموعه ملاحظات استراتژیکی...

ایران و قفقاز؛ خاک_شیشه_استخوان

پدیدار شناسی سیاست خارجی ایران در منطقه قفقاز از نگاه نظریه رئالیسم تحولاتی که در...

بررسی جایگاه هویت ملی در راهبرد دفاع ‎همه ‎جانبه...

1. امنيت هستي‌شناختي نظريه امنيت هستي‌شناختي در روابط بين‌الملل برگرفته از نظريه وجود انساني آنتوني...

نگاشت های محبوب

نظرات

پاسخ دهید

لطفا نظر خود را وارد کنید
لطفا نام خود را اینجا وارد کنید

یک + 4 =